Trong bàn cờ địa chính trị năng lượng toàn cầu, các động thái của Nga luôn được theo dõi một cách sát sao. Sau năm 2022, chiến lược xoay trục về phía Đông và Nam của Moscow đã được thể hiện rõ nét qua các thỏa thuận năng lượng khổng lồ với Trung Quốc và Ấn Độ. Tuy nhiên, một mặt trận khác, thầm lặng hơn nhưng không kém phần quan trọng, đang được Nga triển khai quyết liệt: đó là việc gia tăng ảnh hưởng dầu khí của Nga tại Trung Đông.

Nếu như trước đây, sự hiện diện của Nga trong lĩnh vực năng lượng khu vực này thường gắn liền với các đồng minh chính trị-quân sự truyền thống như Syria hay các mối quan hệ phức tạp với Iran, thì giờ đây, một chương mới đang được mở ra. Một thỏa thuận hợp tác chiến lược về dầu khí với Bahrain, một vương quốc nhỏ bé nhưng có vị trí địa chiến lược cực kỳ quan trọng và là đồng minh lâu năm của Hoa Kỳ, chính là một tín hiệu không thể rõ ràng hơn. Đây không chỉ là một thương vụ kinh doanh, mà là một nước cờ địa chính trị tinh vi, cho thấy sự thay đổi trong chiến lược và sự mở rộng ảnh hưởng dầu khí của Nga vào tận “sân sau” của phương Tây.

Bài viết này sẽ phân tích sâu về thương vụ mang tính bước ngoặt này, làm rõ các động lực đằng sau nó và đánh giá những tác động đa chiều đến bản đồ năng lượng và địa chính trị Trung Đông.

1. Thương vụ Bahrain: Một “mũi khoan” dầu khí chiến lược vào lòng vịnh Ba Tư

Trong bối cảnh Bahrain được công bố là quốc gia khách mời danh dự tại Diễn đàn Kinh tế Quốc tế St. Petersburg (SPIEF) 2025, các thỏa thuận hợp tác kinh tế, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng, đã được đẩy lên một tầm cao mới. Trọng tâm của sự hợp tác này là một thỏa thuận tiềm năng cho phép một công ty dầu khí hàng đầu của Nga, có thể là Tatneft, tham gia vào việc phát triển và nâng cao hiệu suất khai thác tại các mỏ dầu của Bahrain.

Tại sao lại là Bahrain?

Đối với Nga, Bahrain là một mục tiêu chiến lược hoàn hảo vì nhiều lý do:

• Vị trí địa lý: Bahrain là một quốc đảo nằm ở trung tâm Vịnh Ba Tư, là nơi đặt trụ sở của Hạm đội 5 Hải quân Hoa Kỳ. Việc thiết lập một sự hiện diện kinh tế và kỹ thuật ngay tại đây mang một ý nghĩa biểu tượng to lớn, thách thức sự thống trị của Mỹ.
• Nhu cầu công nghệ: Mỏ dầu chính của Bahrain, mỏ Awali, là một trong những mỏ dầu lâu đời nhất ở Trung Đông, đã được khai thác từ những năm 1930. Mỏ này đã qua thời kỳ khai thác đỉnh cao và đang đối mặt với sự suy giảm sản lượng tự nhiên. Để duy trì và gia tăng sản lượng, Bahrain rất cần các công nghệ thu hồi dầu tăng cường (Enhanced Oil Recovery – EOR) tiên tiến, một lĩnh vực mà các công ty Nga có chuyên môn sâu.
• Chính sách đa dạng hóa: Giống như các quốc gia láng giềng trong Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC), Bahrain đang tích cực theo đuổi chính sách đối ngoại đa phương, tìm cách cân bằng mối quan hệ giữa các cường quốc như Mỹ, Trung Quốc và Nga để tối đa hóa lợi ích quốc gia. Việc hợp tác với Nga trong lĩnh vực năng lượng nhạy cảm là một phần của chiến lược này.

Nga mang đến điều gì? “Ngoại giao công nghệ”

Thay vì cạnh tranh bằng nguồn vốn khổng lồ như các tập đoàn phương Tây, Nga đang sử dụng một công cụ khác để gia tăng ảnh hưởng dầu khí của Nga: “ngoại giao công nghệ”. Các công ty Nga như Tatneft, Zarubezhneft hay Lukoil đã tích lũy được một kho kinh nghiệm khổng lồ trong việc “hồi sinh” các mỏ dầu già cỗi, phức tạp ở Tây Siberia và các khu vực khác. Chuyên môn về các phương pháp EOR, khoan ngang phức tạp và quản lý các mỏ có độ ngập nước cao là “món hàng” mà Bahrain đang rất cần. Bằng cách cung cấp giải pháp công nghệ, Nga không chỉ có được một hợp đồng kinh tế mà còn xây dựng được một mối quan hệ đối tác chiến lược lâu dài.

2. Sự tiến hóa trong chiến lược dầu khí của Nga tại Trung Đông

Thỏa thuận với Bahrain đánh dấu một sự tiến hóa quan trọng trong chiến lược và sự lan tỏa ảnh hưởng dầu khí của Nga tại Trung Đông.

• Từ đồng minh chính trị đến đối tác công nghệ: Trước đây, ảnh hưởng dầu khí của Nga thường đi theo sau các mối quan hệ chính trị. Ở Syria, sự hiện diện của Nga chủ yếu mang tính địa chính trị, bảo vệ các lợi ích chiến lược và đảm bảo các hợp đồng tái thiết sau xung đột. Với Iran, quan hệ hợp tác năng lượng luôn gắn liền với bối cảnh đối đầu chung với phương Tây. Tuy nhiên, với Bahrain và các quốc gia GCC khác, Nga đang tiếp cận với tư cách là một đối tác công nghệ thực dụng, có khả năng giải quyết các vấn đề kỹ thuật cụ thể.
• Một phần của một xu hướng lớn hơn: Nước cờ ở Bahrain không phải là một hành động đơn lẻ. Nó nằm trong một chiến lược tổng thể nhằm tăng cường quan hệ với toàn bộ khối GCC. Sự hợp tác chặt chẽ với Ả Rập Xê-út trong khuôn khổ OPEC+ đã trở thành trụ cột ổn định thị trường dầu mỏ toàn cầu. Các công ty Nga như Lukoil và Gazprom Neft đã có những dự án thành công và lâu dài tại Iraq. Nga cũng đang tích cực tìm kiếm các cơ hội hợp tác tại UAE và các quốc gia khác. Việc mở rộng ảnh hưởng dầu khí của Nga đang được thực hiện một cách bài bản và có hệ thống.

3. Tác động địa chính trị: “ván cờ lớn” năng lượng

Việc Nga ngày càng cắm rễ sâu hơn vào lĩnh vực năng lượng của các quốc gia vùng Vịnh tạo ra những tác động địa chính trị sâu sắc.

• Thách thức đối với vị thế của Hoa Kỳ: Trong nhiều thập kỷ, Hoa Kỳ là người bảo trợ an ninh và là đối tác kinh tế, công nghệ không thể thiếu của các quốc gia GCC. Việc một công ty Nga đảm nhận một vai trò quan trọng trong ngành công nghiệp huyết mạch của Bahrain là một tín hiệu cho thấy sự độc quyền ảnh hưởng của Mỹ đang bị xói mòn.
• Sự trỗi dậy của một thế giới đa cực: Động thái này phản ánh một thực tế lớn hơn: các quốc gia Trung Đông không còn muốn đặt cược tất cả vào một đối tác duy nhất. Họ đang khéo léo điều hướng trong một thế giới đa cực, nơi họ có thể hợp tác với Mỹ về an ninh, với Trung Quốc về thương mại và với Nga về công nghệ năng lượng. Sự gia tăng ảnh hưởng dầu khí của Nga chính là một hệ quả của xu hướng này.
• An ninh năng lượng toàn cầu: Sự hợp tác kỹ thuật giữa Nga và các nhà sản xuất Trung Đông có thể giúp duy trì và ổn định nguồn cung dầu mỏ toàn cầu bằng cách tối ưu hóa sản lượng từ các mỏ hiện có. Tuy nhiên, sự hiện diện ngày càng tăng của Nga trong khu vực cũng làm tăng thêm một lớp phức tạp cho các tính toán địa chính trị, có thể dẫn đến những rủi ro mới nếu căng thẳng giữa Nga và phương Tây leo thang.

Kết Luận

Thỏa thuận năng lượng giữa Nga và Bahrain, dù quy mô ban đầu có thể không lớn, nhưng lại mang một ý nghĩa chiến lược vượt xa giá trị kinh tế của nó. Nó không chỉ là một hợp đồng khoan dầu, mà là một biểu tượng cho sự thay đổi kiến tạo đang diễn ra trên bàn cờ địa chính trị Trung Đông.

Nó cho thấy sự tiến hóa trong cách tiếp cận của Moscow, nơi ảnh hưởng dầu khí của Nga được xây dựng dựa trên năng lực công nghệ thực tế chứ không chỉ dựa trên các mối quan hệ chính trị. Đồng thời, nó cũng phản ánh chiến lược đối ngoại ngày càng tự chủ và đa dạng của các quốc gia vùng Vịnh. Trong “ván cờ lớn” mới của thế kỷ 21, năng lượng không chỉ là một loại hàng hóa, mà còn là một công cụ ngoại giao, và Nga đang chứng tỏ mình là một người chơi ngày càng tinh vi và hiệu quả.

Biển Đỏ: Huyết mạch Dầu mỏ và Bàn cờ Địa chính trị của các Cường quốc

Biển Đỏ, tuyến hàng hải lịch sử nối liền Đông và Tây, đang trở thành tâm điểm của một cuộc khủng hoảng mang tính toàn cầu. Vốn được mệnh danh là “huyết mạch” không thể thiếu của ngành vận tải dầu mỏ và thương mại quốc tế, khu vực này giờ đây đã biến thành một “bàn cờ” địa chính trị đầy rủi ro. Các cuộc tấn công liên tục của lực lượng Houthi nhằm vào tàu bè thương mại không chỉ là hành động riêng lẻ mà đã trở thành một phép thử đối với sự ổn định của nguồn cung dầu mỏ, giá dầu và thị trường khí tự nhiên toàn cầu. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích các tầng lớp tác động của cuộc khủng hoảng Biển Đỏ, từ những con số kinh tế đến các động thái chiến lược phức tạp của các bên liên quan.

1. Lịch sử và tầm quan trọng chiến lược của tuyến hàng hải Biển Đỏ

Trước khi phân tích những tác động phức tạp của cuộc khủng hoảng hiện tại, điều quan trọng là phải nhận thức đầy đủ về quy mô và vai trò không thể thay thế của tuyến hàng hải Biển Đỏ đối với nền kinh tế và an ninh năng lượng toàn cầu. Tầm quan trọng này không phải là một hiện tượng mới, mà đã được định hình qua hàng thiên niên kỷ.

Từ con đường tơ lụa đến kênh đào Suez

Từ thời cổ đại, Biển Đỏ đã là một phần quan trọng của các tuyến đường thương mại kết nối phương Đông với thế giới Địa Trung Hải. Nó là con đường vận chuyển hương liệu, gia vị và lụa, góp phần tạo nên sự thịnh vượng cho các đế chế Ai Cập, La Mã và Ả Rập. Tuy nhiên, phải đến năm 1869, với sự ra đời của Kênh đào Suez, vai trò của Biển Đỏ mới thực sự được nâng lên một tầm cao mới. Kênh đào đã tạo ra một lối đi tắt ngoạn mục, rút ngắn hành trình giữa châu Âu và châu Á hàng nghìn hải lý, biến Biển Đỏ thành một “siêu xa lộ” hàng hải của thế giới hiện đại.

Những con số biết nói trong kỷ nguyên năng lượng

Vị thế của Biển Đỏ ngày nay được định lượng bằng những con số khổng lồ. Tuyến đường này, với hai điểm nút cổ chai (chokepoint) chiến lược là Kênh đào Suez ở phía Bắc và eo biển Bab el-Mandeb ở phía Nam, tạo thành một hành lang vận tải siêu trọng.

• Dòng chảy dầu mỏ: Theo dữ liệu từ Cơ quan Thông tin Năng lượng Hoa Kỳ (EIA) trước khủng hoảng, khoảng 12% tổng lượng dầu mỏ giao thương bằng đường biển của thế giới, tương đương gần 9-10 triệu thùng mỗi ngày, đi qua eo biển Bab el-Mandeb. Điều này có nghĩa là cứ 8 thùng dầu được vận chuyển trên các đại dương, thì có 1 thùng đi qua yết hầu chiến lược này. Đây là con đường chính để dầu thô từ Vịnh Ba Tư (Ả Rập Xê-út, Iraq, UAE) và Nga (qua các cảng Biển Đen) đến các nhà máy lọc dầu ở châu Âu. Ngược lại, các sản phẩm tinh chế như xăng, dầu diesel từ châu Âu và Ấn Độ cũng đi qua đây để đến các thị trường đang phát triển ở châu Á và châu Phi.
• Khí tự nhiên hóa lỏng (LNG): Tầm quan trọng đối với thị trường khí còn lớn hơn. Khoảng 8% lượng LNG toàn cầu đi qua tuyến đường này. Đặc biệt, đây là con đường gần như độc đạo cho các chuyến hàng LNG khổng lồ từ Qatar đến các cảng của châu Âu, một nguồn cung trở nên sống còn sau khi châu Âu nỗ lực giảm phụ thuộc vào khí đốt Nga sau năm 2022.
• Thương mại toàn cầu: Ngoài năng lượng, hơn 12% tổng thương mại hàng hóa thế giới tính theo khối lượng cũng đi qua đây, từ hàng điện tử, may mặc đến các linh kiện sản xuất. Việc đi vòng qua Mũi Hảo Vọng ở châu Phi không chỉ là một lựa chọn thay thế, mà là một cơn ác mộng về logistics. Nó làm tăng khoảng cách hành trình thêm khoảng 6.000 hải lý, kéo dài thời gian vận chuyển từ 10-14 ngày và làm đội chi phí nhiên liệu lên hàng trăm nghìn, thậm chí hàng triệu USD cho mỗi chuyến tàu.

2. Phân tích sâu tác động của khủng hoảng Biển Đỏ đến thị trường năng lượng

Cuộc khủng hoảng Biển Đỏ đã và đang gây ra những xáo trộn thực sự trên các thị trường năng lượng toàn cầu, với những tác động đa tầng lớp cần được phân tích kỹ lưỡng.

Ảnh hưởng đến Biến động Giá dầu

Phản ứng của giá dầu trước khủng hoảng Biển Đỏ là một nghịch lý thú vị. Dù căng thẳng leo thang, thế giới vẫn chưa chứng kiến một cú sốc giá mạnh như các cuộc khủng hoảng Trung Đông trong quá khứ (ví dụ như cuộc khủng hoảng dầu mỏ năm 1973). Nguyên nhân đến từ các yếu tố đối trọng:

• Nguồn cung ngoài OPEC dồi dào: Sản lượng dầu từ các nước ngoài OPEC, đặc biệt là Mỹ, Brazil và Guyana, đang ở mức kỷ lục, tạo ra một bộ đệm an toàn cho thị trường toàn cầu.
• Dự trữ chiến lược: Các nước tiêu thụ lớn như Mỹ và các thành viên IEA vẫn duy trì mức dự trữ dầu thô chiến lược tương đối dồi dào.
• Lo ngại về kinh tế: Tăng trưởng kinh tế chậm lại ở Trung Quốc và châu Âu làm giảm kỳ vọng về nhu cầu tiêu thụ dầu, kìm hãm đà tăng giá.

Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là thị trường miễn nhiễm. Cuộc khủng hoảng đã bổ sung một “phí bảo hiểm rủi ro” (risk premium) vào giá dầu thế giới. Thị trường trở nên cực kỳ nhạy cảm và biến động mạnh hơn trước bất kỳ tin tức nào về việc một tàu chở dầu bị tấn công hoặc nguy cơ xung đột lan rộng. Các nhà giao dịch hợp đồng tương lai giờ đây phải định giá cả khả năng về một sự gián đoạn nghiêm trọng trong tương lai, khiến giá dầu Brent luôn tiềm ẩn nguy cơ tăng vọt.

Hơn nữa, sự gián đoạn tại Biển Đỏ tạo ra chênh lệch giá khu vực (regional price differentials). Chi phí vận chuyển và bảo hiểm tăng cao khiến giá dầu thô giao đến các nhà máy lọc dầu châu Âu đắt hơn đáng kể so với ở châu Á, tạo ra áp lực lên biên lợi nhuận của họ và có thể ảnh hưởng đến giá xăng dầu bán lẻ tại châu Âu.

Ảnh hưởng đến Nguồn cung Dầu mỏ Toàn cầu

Tác động lớn nhất và ngay lập tức đến nguồn cung dầu mỏ không phải là sự thiếu hụt tại giếng dầu, mà là sự gián đoạn nghiêm trọng của dòng chảy logistics.

• Chậm trễ thay vì Thiếu hụt: Cần phân biệt rõ, dầu vẫn đang được sản xuất và xuất khẩu. Vấn đề là nó mất nhiều thời gian hơn để đến được điểm đến cuối cùng. Một hành trình dài hơn 10-14 ngày đồng nghĩa với việc một lượng dầu khổng lồ bị “giam” trên biển. Lượng dầu này, dù vẫn tồn tại, nhưng tạm thời bị rút khỏi nguồn cung sẵn có trên thị trường, gây áp lực lên hệ thống tồn kho trên đất liền và làm tăng chi phí lưu kho.
• Tái định tuyến dòng chảy thương mại: Cuộc khủng hoảng Biển Đỏ đang buộc các công ty phải tư duy lại về chuỗi cung ứng. Các nhà máy lọc dầu châu Âu, vốn phụ thuộc vào dầu Trung Đông, giờ đây đang tích cực tìm kiếm các nguồn cung thay thế gần hơn về mặt địa lý như dầu từ Biển Bắc, Tây Phi và châu Mỹ để giảm thiểu rủi ro và thời gian vận chuyển. Ngược lại, các nhà sản xuất Trung Đông có thể sẽ chuyển hướng nhiều hơn các lô hàng của mình sang các khách hàng châu Á, vốn có tuyến đường vận chuyển không bị ảnh hưởng. Điều này đang dần tạo ra một thị trường dầu mỏ bị “khu vực hóa” nhiều hơn, phá vỡ cấu trúc thương mại đã tồn tại trong nhiều thập kỷ.

Ảnh hưởng đến Thị trường Khí tự nhiên (LNG)

Nếu thị trường dầu mỏ cảm nhận được tác động, thì thị trường LNG còn phải đối mặt với một cơn địa chấn thực sự. Châu Âu là nạn nhân chính. Sau khi gần như cắt đứt sự phụ thuộc vào khí đốt qua đường ống của Nga sau năm 2022, châu Âu đã đặt cược tương lai an ninh năng lượng của mình vào các lô hàng LNG nhập khẩu, trong đó Qatar là nhà cung cấp quan trọng bậc nhất.

Tuyến đường qua Biển Đỏ là con đường ngắn nhất và hiệu quả nhất để LNG từ Qatar đến châu Âu. Giờ đây, các tàu chở LNG khổng lồ của Qatar và các nhà cung cấp khác buộc phải thực hiện hành trình dài vòng quanh châu Phi. Điều này không chỉ làm tăng chi phí mà còn làm giảm tần suất các chuyến hàng có thể được thực hiện, tạo ra nguy cơ thiếu hụt nguồn cung vào những thời điểm cao điểm. Tình hình này gợi lại bóng ma của cuộc khủng hoảng năng lượng năm 2022, khi châu Âu và châu Á phải lao vào một cuộc chiến giá thầu khốc liệt để giành giật các lô hàng LNG. Cuộc khủng hoảng Biển Đỏ có nguy cơ làm trầm trọng thêm sự chênh lệch giá LNG giữa hai khu vực, và buộc châu Âu phải trả một mức giá cao hơn để đảm bảo nguồn cung của mình.

3. “Bàn cờ” Địa chính trị đằng sau cuộc khủng hoảng Biển Đỏ

Cuộc khủng hoảng này không thể được nhìn nhận một cách đơn giản. Nó là đỉnh điểm của những căng thẳng địa chính trị đã âm ỉ từ lâu, nơi các cường quốc đang triển khai những nước cờ chiến lược phức tạp trên bàn cờ Biển Đỏ.

• Tác nhân gây bất ổn và Thế lực bảo trợ: Lực lượng Houthi ở Yemen, với sự hậu thuẫn của Iran, đã sử dụng các cuộc tấn công như một công cụ để gây ảnh hưởng vượt xa tầm vóc của mình. Bằng cách làm gián đoạn thương mại toàn cầu, họ không chỉ thu hút sự chú ý đến cuộc xung đột ở Yemen và các vấn đề khu vực khác, mà còn giúp Iran gián tiếp thách thức các đối thủ phương Tây và khu vực mà không cần đối đầu trực tiếp. Đây là một ví dụ điển hình của “chiến tranh ủy nhiệm” và “chiến tranh bất đối xứng”.
• Nước cờ của Phương Tây: Hoa Kỳ, với vai trò là người bảo vệ tự do hàng hải trong nhiều thập kỷ, đã dẫn đầu Chiến dịch “Prosperity Guardian”. Tuy nhiên, chiến dịch này chỉ mang lại hiệu quả phòng thủ hạn chế. Các cuộc không kích trả đũa của Mỹ và Anh vào các mục tiêu của Houthi mang tính răn đe, nhưng cũng chứa đựng rủi ro kéo Mỹ vào một cuộc sa lầy khác ở Trung Đông và có thể châm ngòi cho một cuộc xung đột lớn hơn với Iran.
• Cách tiếp cận của Trung Quốc & Nga: Trái ngược với phương Tây, Trung Quốc và Nga chọn cách tiếp cận thực dụng hơn. Thông qua các kênh không chính thức, họ dường như đã đạt được một sự đảm bảo rằng tàu thuyền của mình sẽ không phải là mục tiêu. Điều này cho phép họ duy trì dòng chảy thương mại với châu Âu một cách tương đối ổn định, đồng thời ngầm chỉ trích sự kém hiệu quả trong chính sách của phương Tây. Mỹ đã liên tục thúc giục Trung Quốc gây áp lực lên Iran, nhưng Bắc Kinh dường như không muốn can thiệp quá sâu, biến an ninh hàng hải Biển Đỏ thành một sân khấu nơi các mô hình quản trị toàn cầu khác nhau đang được thử nghiệm.
• Vai trò của các quốc gia khu vực: Các quốc gia ven Biển Đỏ như Ai Cập và Ả Rập Xê-út đang ở trong một tình thế khó xử. Ai Cập chịu thiệt hại kinh tế nặng nề do doanh thu từ Kênh đào Suez sụt giảm mạnh. Ả Rập Xê-út, dù là đối thủ của Houthi, nhưng cũng đang trong quá trình bình thường hóa quan hệ với Iran và không muốn một cuộc xung đột lớn bùng phát ngay trước cửa ngõ của mình.

Tìm hiểu thêm: Eo biển Hormuz: “Yết hầu” năng lượng của thế giới và vai trò chiến lược của Iran

4. Kịch bản tương lai tại Biển Đỏ và hàm ý cho ngành dầu khí

Với tình hình hiện tại, các doanh nghiệp và nhà hoạch định chính sách trong ngành năng lượng cần xem xét các kịch bản có thể xảy ra.

• Kịch bản 1: Xung đột leo thang. Đây là kịch bản tồi tệ nhất, có thể được kích hoạt bởi một cuộc tấn công thành công gây thiệt hại nặng nề cho một siêu tàu chở dầu (VLCC), hoặc một cuộc đối đầu quân sự trực tiếp giữa Mỹ và Iran. Kết quả sẽ là một cú sốc giá năng lượng toàn cầu, đóng cửa hoàn toàn tuyến đường Biển Đỏ và đẩy nền kinh tế thế giới vào suy thoái.
• Kịch bản 2: “Bình thường mới” trong bất ổn. Đây là kịch bản khả dĩ nhất trong ngắn hạn. Các cuộc tấn công lẻ tẻ tiếp diễn, và các công ty vận tải chấp nhận việc đi đường vòng là chi phí kinh doanh cố định. Điều này sẽ dẫn đến việc tái cấu trúc vĩnh viễn một phần chuỗi cung ứng năng lượng, với chi phí vận tải cao hơn được tích hợp vào giá cuối cùng của sản phẩm. Thị trường sẽ phải làm quen với một mức độ rủi ro địa chính trị cao hơn tại Biển Đỏ.
• Kịch bản 3: Giải pháp ngoại giao. Một thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza hoặc một đột phá ngoại giao giữa các cường quốc và Iran có thể làm giảm các cuộc tấn công. Tuy nhiên, những nguyên nhân gốc rễ của sự bất ổn trong khu vực vẫn còn đó, khiến bất kỳ giải pháp nào cũng có thể mong manh và tạm thời.

Kết Luận

Cuộc khủng hoảng Biển Đỏ đã bóc trần một sự thật không thể chối cãi: nền kinh tế toàn cầu và an ninh năng lượng của chúng ta phụ thuộc vào một vài tuyến hàng hải chiến lược và cực kỳ mong manh. Sự kiện này không chỉ là về những tên lửa và máy bay không người lái; nó là về sự thay đổi của các dòng chảy dầu mỏ, sự biến động của thị trường khí tự nhiên, và sự tái định hình của bàn cờ địa chính trị thế giới. Đối với ngành dầu khí, đây là một lời nhắc nhở mạnh mẽ rằng rủi ro địa chính trị vẫn là biến số khó lường nhất và có tác động mạnh mẽ nhất. Việc thích ứng với một thế giới nơi các chuỗi cung ứng dài hơn, đắt đỏ hơn và rủi ro hơn sẽ là thách thức lớn nhất trong những năm tới. Tương lai của Biển Đỏ sẽ tiếp tục là một chỉ báo quan trọng cho sức khỏe của nền kinh tế và sự ổn định chính trị toàn cầu.

Ngày 6 tháng 10 năm 1973, cuộc chiến Yom Kippur bất ngờ nổ ra, kéo theo một trong những quyết định địa chính trị có tầm ảnh hưởng lớn nhất thế kỷ 20: lệnh cấm vận dầu mỏ 1973. Khi xe tăng Ai Cập và Syria tấn công Israel vào ngày lễ Yom Kippur thiêng liêng, các quốc gia Ả Rập sản xuất dầu mỏ, do Saudi Arabia dẫn đầu, đã đáp trả sự hậu thuẫn của phương Tây dành cho Israel bằng cách siết chặt van dầu.

Hành động sử dụng “vàng đen” làm vũ khí này không chỉ là một đòn trả đũa. Nó là một cú sốc kinh tế, chính trị và tâm lý toàn diện, đột ngột kết liễu “Kỷ nguyên vàng” của năng lượng giá rẻ. Lệnh cấm vận dầu mỏ 1973 đã đẩy thế giới công nghiệp vào một cuộc suy thoái tồi tệ, khai sinh ra khái niệm hiện đại về “an ninh năng lượng”, và vẽ lại bản đồ quyền lực toàn cầu. Đây là câu chuyện về chuỗi sự kiện đã chứng minh rằng một thùng dầu có thể có sức công phá mạnh hơn cả một quả bom.

1. Nguồn gốc cuộc chiến Yom Kippur: Vết thương 1967 và canh bạc của Ai Cập

Nguồn gốc của cuộc chiến 1973 nằm trong di sản cay đắng của cuộc Chiến tranh Sáu ngày năm 1967, khi Israel chiếm đóng Bán đảo Sinai, Dải Gaza, Bờ Tây và Cao nguyên Golan. Đối với thế giới Ả Rập, đây là một nỗi sỉ nhục quốc thể.

Khi Anwar Sadat lên nắm quyền tổng thống Ai Cập, ông thừa hưởng một đất nước kiệt quệ. Sau khi các nỗ lực ngoại giao bị phớt lờ, Sadat đi đến một kết luận táo bạo: dùng một cuộc chiến tranh có giới hạn để phá vỡ thế bế tắc “không chiến tranh, không hòa bình” và buộc các siêu cường phải can thiệp.

Sadat bí mật liên minh với Tổng thống Syria Hafez al-Assad. Kế hoạch tấn công, mật danh “Chiến dịch Badr”, được chuẩn bị công phu với vũ khí mới của Liên Xô. Việc chọn ngày 6 tháng 10, ngày lễ Yom Kippur, là một quyết định chiến lược thiên tài, đánh vào sự chủ quan của tình báo Israel.

2. Diễn biến cuộc chiến Yom Kippur: 19 ngày giao tranh và sự can thiệp của các siêu cường

Cuộc chiến bắt đầu với thành công vang dội cho liên quân Ả Rập. Quân đội Ai Cập sử dụng vòi rồng áp lực cao phá tan Phòng tuyến Bar-Lev và tràn qua Kênh đào Suez. Ô phòng không của tên lửa SAM đã vô hiệu hóa không quân Israel trong giai đoạn đầu. Ở phía bắc, xe tăng Syria áp đảo hoàn toàn và có lúc suýt chọc thủng phòng tuyến cuối cùng của Israel.

Tuy nhiên, Israel đã phục hồi ngoạn mục nhờ cuộc tổng động viên toàn quốc và lòng dũng cảm phi thường. Bước ngoặt quyết định đến khi Tổng thống Mỹ Richard Nixon khởi động Chiến dịch Nickel Grass – một cuộc không vận quân sự khổng lồ để tái vũ trang cho Israel.

Được tái trang bị, Israel lật ngược thế cờ, vượt ngược qua Kênh đào Suez và bao vây hoàn toàn Tập đoàn quân số 3 của Ai Cập. Khi thất bại của phe Ả Rập cận kề, Liên Xô đe dọa can thiệp quân sự trực tiếp. Căng thẳng Chiến tranh Lạnh leo thang đến mức báo động hạt nhân DEFCON 3. Cuối cùng, một lệnh ngừng bắn do Liên Hợp Quốc bảo trợ đã được thực thi, chấm dứt giao tranh vào ngày 25 tháng 10.

3. “Vũ khí dầu mỏ”: Lệnh cấm vận 1973 và cú sốc kinh tế toàn cầu

Khi súng im tiếng, “vũ khí dầu mỏ” mới thực sự được khai hỏa. Ngày 17 tháng 10, Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ Ả Rập (OAPEC) quyết định sử dụng dầu mỏ như một công cụ chính trị.

Họ tuyên bố cấm vận hoàn toàn việc xuất khẩu dầu sang các quốc gia “thù địch” như Hoa Kỳ và Hà Lan, đồng thời cắt giảm sản lượng 5% mỗi tháng. Cùng lúc, toàn bộ khối OPEC đơn phương tăng giá dầu niêm yết lên 70%, giành quyền kiểm soát việc định giá từ tay bảy công ty dầu mỏ phương Tây (“Seven Sisters”).

Kết quả là một cú sốc giá toàn diện. Giá dầu thô từ khoảng 3 USD/thùng đã tăng vọt lên gần 12 USD/thùng vào đầu năm 1974 – mức tăng gần 400%. Hình ảnh những dòng xe hơi xếp hàng dài trước các trạm xăng trở thành biểu tượng của cuộc khủng hoảng. Kỷ nguyên năng lượng giá rẻ đã đột ngột chấm dứt.

4. Di sản của lệnh cấm vận dầu mỏ 1973: Một trật tự thế giới mới

Cuộc khủng hoảng dầu mỏ 1973 đã để lại những di sản sâu sắc và vĩnh viễn:

• Về kinh tế: Chấm dứt thời kỳ tăng trưởng hoàng kim, đẩy thế giới vào suy thoái và khai sinh ra thuật ngữ “đình lạm” (stagflation). Nó cũng khởi động một cuộc cách mạng về hiệu quả năng lượng (xe tiết kiệm xăng, năng lượng thay thế) và tạo ra hệ thống “Petrodollar”.
• Về địa chính trị: Cuộc chiến mở đường cho Hiệp định Trại David năm 1978 và hòa bình giữa Ai Cập-Israel. Nó buộc Mỹ phải coi sự ổn định của Trung Đông là lợi ích an ninh quốc gia cốt lõi. Khái niệm “an ninh năng lượng” hiện đại ra đời, dẫn đến việc thành lập Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) vào năm 1974.
• Thay đổi cán cân quyền lực: OPEC trở thành một thế lực địa chính trị hùng mạnh. Các quốc gia vùng Vịnh, đặc biệt là Saudi Arabia, trở thành những người chơi trung tâm trên bàn cờ toàn cầu.

Kết luận: Bài học đắt giá từ cát và dầu

Lệnh cấm vận dầu mỏ 1973 và cuộc chiến Yom Kippur là một trong những sự kiện bản lề của thế kỷ 20, cho thấy mối liên kết không thể tách rời giữa xung đột khu vực và kinh tế toàn cầu. Nó đã dạy cho thế giới một bài học đắt giá rằng sự phụ thuộc vào một nguồn năng lượng duy nhất từ một khu vực bất ổn là cực kỳ nguy hiểm. Di sản của cuộc khủng hoảng dầu mỏ 1973 vẫn còn vang vọng cho đến ngày nay, trong mỗi cuộc đàm phán về giá dầu và trong mọi chiến lược an ninh quốc gia.

Đọc thêm: Những sự số nổi bật trong lịch sử ngành xăng dầu!

Trong gần nửa thế kỷ sau cú sốc dầu mỏ năm 1973, thế giới đã quen với một trật tự năng lượng bất biến. Tại các phòng họp sang trọng ở Vienna, các bộ trưởng dầu mỏ của Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC)  quyết định về sản lượng, chi phối giá xăng dầu toàn cầu.

Nhưng rồi, một sự thay đổi kiến tạo đã diễn ra, không phải từ một cuộc chiến mà từ một cuộc cách mạng công nghệ thầm lặng. Kẻ phá vĩnh trật tự cũ trỗi dậy từ những vùng đất tưởng chừng đã cạn kiệt ở Mỹ. Nó không phải là một quốc gia, mà là ý tưởng về dầu đá phiến Mỹ; không phải là một tổ chức, mà là sự kết hợp của hai công nghệ đột phá.

Cuộc cách mạng dầu đá phiến của Mỹ, được thúc đẩy bởi “thủy lực cắt phá” và “khoan ngang”, đã tạo ra một cơn địa chấn làm rung chuyển ngành năng lượng. Nó biến Hoa Kỳ từ nhà nhập khẩu năng lượng lớn nhất thành một siêu cường sản xuất. Và trong quá trình đó, nó đã phá vỡ thế độc quyền tưởng chừng vĩnh cửu của OPEC, mở ra một kỷ nguyên mới cho an ninh năng lượng toàn cầu.

1. Dầu đá phiến Mỹ là gì? Giải mã công nghệ “Fracking” & Khoan ngang

Để hiểu quy mô của cuộc cách mạng này, phải hiểu tại sao dầu đá phiến (shale oil) lại là một thách thức lớn. Dầu mỏ truyền thống nằm trong các “túi chứa” dễ khai thác. Ngược lại, dầu đá phiến bị “giam cầm” trong các lớp đá có độ thấm cực kỳ thấp, cứng và đặc đến mức dầu không thể tự chảy.

Phép màu đã xảy ra khi hai công nghệ được kết hợp lại thành một “chìa khóa đôi” hoàn hảo:

• Khoan ngang (Horizontal Drilling): Thay vì chỉ khoan thẳng đứng, kỹ thuật này cho phép mũi khoan đi dọc theo vỉa đá hàng kilomet, tăng diện tích tiếp xúc lên hàng ngàn lần.
• Thủy lực cắt phá (Hydraulic Fracturing – “Fracking”): Sau khi khoan ngang, một hỗn hợp gồm nước, cát và hóa chất được bơm xuống với áp suất cực lớn để phá vỡ cấu trúc đá, tạo ra mạng lưới các khe nứt nhân tạo. Các khe nứt này cho phép dầu và khí bị giam cầm thoát ra.

Sự kết hợp này, được tiên phong bởi George P. Mitchell, đã chứng minh rằng có thể khai thác khí và dầu đá phiến Mỹ một cách thương mại. Thành công của ông đã mở đường cho cuộc bùng nổ tại các bể đá phiến khổng lồ như Bakken và đặc biệt là Permian Basin, nơi được coi là “Saudi Arabia của Mỹ”.

2. Tác động của dầu đá phiến Mỹ: Cơn sóng thần nguồn cung

Kết quả của cuộc cách mạng công nghệ này là một “cơn sóng thần” về nguồn cung. Nước Mỹ, vốn bị ám ảnh bởi thuyết “Dầu mỏ đỉnh điểm” (Peak Oil), đã chứng kiến sản lượng dầu thô tăng từ khoảng 5 triệu thùng/ngày năm 2008 lên đỉnh hơn 13 triệu thùng/ngày vào đầu năm 2020.

Sự bùng nổ này đã giúp Mỹ hiện thực hóa giấc mơ an ninh năng lượng. Lượng dầu nhập khẩu ròng giảm xuống gần bằng không. Lần đầu tiên kể từ năm 1949, Mỹ trở thành một nước xuất khẩu ròng các sản phẩm dầu mỏ, giúp nước này không còn bị “con tin” bởi các nhà cung cấp Trung Đông. Về kinh tế, cuộc cách mạng dầu đá phiến Mỹ đã tạo ra hàng trăm ngàn việc làm và mang lại lợi thế cạnh tranh khổng lồ cho các ngành công nghiệp nhờ giá khí đốt tự nhiên giảm mạnh.

3. Cuộc chiến giá dầu: OPEC đối đầu với dầu đá phiến Mỹ

Sự trỗi dậy của dầu đá phiến Mỹ đã khiến OPEC, dẫn đầu là Saudi Arabia, phải hành động. Tháng 11 năm 2014, họ quyết định mở toang van dầu, dìm giá dầu thế giới xuống sâu (từ 115 USD/thùng xuống dưới 30 USD/thùng) với hy vọng bóp chết các công ty đá phiến Mỹ có chi phí sản xuất cao hơn.

Hàng trăm công ty Mỹ đã phá sản. Nhưng OPEC đã đánh giá thấp sự kiên cường của ngành công nghiệp này. Giống như một “bầy sói” linh hoạt, các công ty sống sót đã thực hiện một cuộc cách mạng về hiệu quả, cải tiến công nghệ, giảm chi phí hòa vốn tới 40-50%.

Đến cuối năm 2016, OPEC phải thừa nhận thất bại. Họ buộc phải làm điều chưa từng có: liên minh với Nga và các nhà sản xuất khác để hình thành nên OPEC+ . Chính hành động này là lời thú nhận rằng quyền lực độc tôn của OPEC đã chấm dứt, họ không còn có thể một mình điều khiển thị trường để đối trọng lại sức mạnh của dầu đá phiến Mỹ.

4. Dầu đá phiến Mỹ tái định hình địa chính trị toàn cầu

Cuộc cách mạng đá phiến đã tái định hình sâu sắc bàn cờ địa chính trị:

• Với chính sách đối ngoại của Mỹ: Sự tự chủ về năng lượng cho phép Washington có thêm “không gian” để xoay trục sang châu Á và có lập trường cứng rắn hơn với các đối thủ mà không quá lo lắng về nguồn cung từ Trung Đông.
• Suy giảm ảnh hưởng của cường quốc dầu mỏ: Nga đối mặt với sự cạnh tranh trực tiếp từ Mỹ trên thị trường châu Âu. Các quốc gia như Venezuela, Nigeria càng trở nên khó khăn hơn.
• Thách thức về Môi trường & Tài chính: Công nghệ fracking bị chỉ trích vì nguy cơ ô nhiễm nguồn nước và phát thải khí methane. Về tài chính, ngành dầu đá phiến Mỹ nổi tiếng với chu kỳ “bùng nổ và suy thoái”, và hiện đang đối mặt áp lực từ các nhà đầu tư về việc phải tạo ra lợi nhuận bền vững và có trách nhiệm với môi trường.

Kết luận: Dầu đá phiến Mỹ và Kỷ nguyên Đa cực của Năng lượng

Cuộc cách mạng dầu đá phiến của Mỹ là một trong những câu chuyện vĩ đại nhất về sự đột phá công nghệ thế kỷ 21. Nó đã đưa thế giới từ một trật tự năng lượng đơn cực do OPEC thống trị sang một kỷ nguyên đa cực mới.

Kỷ nguyên mà một tổ chức duy nhất có thể chi phối số phận kinh tế toàn cầu đã lùi vào quá khứ. Thế giới năng lượng ngày nay được định hình bởi cuộc cạnh tranh tay ba phức tạp giữa OPEC, Nga và ngành dầu đá phiến Mỹ. Câu chuyện về dầu đá phiến Mỹ vẫn chưa kết thúc, nhưng nó đã chắc chắn viết nên một chương mới, làm thay đổi mãi mãi dòng chảy của quyền lực và năng lượng trên hành tinh.

Giới thiệu về Eo Biển Hormuz: Huyết mạch dầu mỏ toàn cầu

Eo Biển Hormuz, nằm giữa Vịnh Ba Tư và Vịnh Oman, là tuyến đường hàng hải chiến lược vận chuyển khoảng 20% sản lượng dầu mỏ toàn cầu và 25% khí tự nhiên hóa lỏng (LNG), theo Báo cáo của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA). Với chiều rộng chỉ 33km tại điểm hẹp nhất, Eo Biển Hormuz là điểm nghẽn quan trọng kết nối các quốc gia sản xuất dầu lớn như Ả Rập Saudi, Iran, UAE, và Qatar với thị trường quốc tế. Bất kỳ sự gián đoạn nào tại đây đều có thể gây ra khủng hoảng năng lượng toàn cầu.

Trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị, đặc biệt là các động thái từ Iran, câu hỏi đặt ra là liệu Iran có thực sự đủ khả năng “khóa” Eo Biển Hormuz? Bài viết này sẽ phân tích 5 rủi ro chính liên quan đến Eo Biển Hormuz và tác động của chúng đến thị trường dầu mỏ quốc tế cũng như Việt Nam.

5 rủi ro chính tại Eo Biển Hormuz

1. Khả năng Iran phong tỏa Eo Biển Hormuz

Iran sở hữu lực lượng hải quân hùng hậu, bao gồm tàu ngầm, tàu chiến, và tên lửa chống hạm, đủ sức đe dọa hoạt động vận chuyển qua Eo Biển Hormuz. Các cuộc tập trận gần đây của Iran đã chứng minh khả năng triển khai vũ khí hiện đại, như tên lửa đạn đạo chống hạm với tầm bắn lên đến 700km, theo Reuters. Tuy nhiên, một phong tỏa hoàn toàn là khó khả thi do áp lực từ các cường quốc như Mỹ, Anh, và liên minh quốc tế. Mỹ duy trì Hạm đội 5 tại Bahrain, sẵn sàng ứng phó với bất kỳ động thái nào từ Iran.

Dù vậy, chỉ cần một vụ tấn công nhỏ hoặc đe dọa phong tỏa cũng đủ gây gián đoạn tạm thời, làm tăng chi phí bảo hiểm hàng hải và đẩy giá dầu lên cao. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến các quốc gia nhập khẩu dầu, bao gồm cả Việt Nam, nơi phụ thuộc vào nguồn cung năng lượng từ Trung Đông.

Liên kết nội bộ: Xem thêm bài viết về Tình hình địa chính trị Trung Đông để hiểu rõ hơn về bối cảnh khu vực.

2. Tác động tức thời đến giá dầu quốc tế

Một sự gián đoạn tại Eo Biển Hormuz có thể khiến giá dầu tăng vọt. Theo Bloomberg, nếu Eo Biển Hormuz bị phong tỏa hoàn toàn, giá dầu Brent có thể vượt 150 USD/thùng trong vòng vài ngày. Điều này không chỉ làm tăng chi phí vận chuyển mà còn đẩy giá hàng hóa và dịch vụ toàn cầu, gây lạm phát ở nhiều quốc gia.

Tại Việt Nam, nơi nhập khẩu khoảng 70% nhu cầu dầu thô, giá xăng dầu tăng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến người tiêu dùng và các ngành công nghiệp như vận tải, sản xuất. Một báo cáo từ Bộ Công Thương Việt Nam cho thấy giá dầu tăng 10% có thể làm tăng chỉ số giá tiêu dùng (CPI) khoảng 0,4-0,5%.

3. Ảnh hưởng đến các quốc gia xuất khẩu dầu Trung Đông

Các quốc gia như Ả Rập Saudi, UAE, và Qatar phụ thuộc vào Eo Biển Hormuz để xuất khẩu dầu. Nếu tuyến đường này bị phong tỏa, họ sẽ phải tìm các tuyến thay thế như đường ống dẫn dầu qua Biển Đỏ hoặc vận chuyển qua các cảng khác, nhưng chi phí và thời gian sẽ tăng đáng kể. Theo Tạp chí Oil & Gas Journal, Ả Rập Saudi chỉ có khả năng chuyển hướng khoảng 40% sản lượng dầu qua các tuyến thay thế.

Điều này không chỉ làm giảm doanh thu của các quốc gia Trung Đông mà còn gây thiếu hụt nguồn cung dầu trên thị trường quốc tế, đẩy các quốc gia nhập khẩu như Việt Nam vào tình trạng khó khăn trong việc đảm bảo nguồn cung năng lượng.

4. Rủi ro từ xung đột quân sự tại Eo Biển Hormuz

Căng thẳng quân sự tại Eo Biển Hormuz không chỉ đến từ Iran mà còn từ các cường quốc can thiệp. Mỹ và các đồng minh có thể triển khai lực lượng để bảo vệ tuyến đường này, dẫn đến nguy cơ xung đột trực tiếp. Một ví dụ là vụ Iran bắt giữ tàu chở dầu Stena Impero năm 2019, làm gia tăng căng thẳng với Anh và Mỹ.

Xung đột quân sự sẽ làm gián đoạn hoạt động vận chuyển lâu dài, ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng toàn cầu. Tại Việt Nam, các doanh nghiệp logistics và xuất khẩu có thể đối mặt với chi phí vận chuyển tăng cao, làm giảm sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Liên kết nội bộ: Đọc thêm về Tác động của xung đột Trung Đông đến logistics.

5. Tác động dài hạn đến thị trường năng lượng toàn cầu

Một cuộc khủng hoảng tại Eo Biển Hormuz không chỉ gây ra tác động ngắn hạn mà còn thúc đẩy các quốc gia tìm kiếm nguồn năng lượng thay thế. Các nước châu Âu có thể đẩy mạnh đầu tư vào năng lượng tái tạo, trong khi Trung Quốc và Ấn Độ tăng cường nhập khẩu dầu từ Nga hoặc châu Phi. Tuy nhiên, những thay đổi này cần thời gian và chi phí lớn.

Đối với Việt Nam, việc đa dạng hóa nguồn cung năng lượng là cần thiết. Hiện tại, Việt Nam đang phát triển các dự án năng lượng tái tạo như điện gió và điện mặt trời, nhưng vẫn phụ thuộc lớn vào dầu mỏ nhập khẩu. Theo Ngân hàng Thế giới, Việt Nam cần đầu tư thêm 8-10 tỷ USD vào năng lượng tái tạo để giảm phụ thuộc vào dầu mỏ trong thập kỷ tới.

Tác động đến thị trường quốc tế

Sự gián đoạn tại Eo Biển Hormuz sẽ gây ra hiệu ứng domino trên toàn cầu. Các quốc gia phụ thuộc vào dầu mỏ như Nhật Bản, Hàn Quốc, và Ấn Độ sẽ đối mặt với chi phí năng lượng tăng cao, làm chậm tăng trưởng kinh tế. Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), một cuộc khủng hoảng dầu mỏ kéo dài có thể làm giảm GDP toàn cầu khoảng 0,5-1%.

Ngoài ra, các thị trường tài chính cũng sẽ chịu ảnh hưởng. Giá cổ phiếu của các công ty năng lượng có thể dao động mạnh, trong khi các quỹ đầu tư vào hàng hóa sẽ chuyển hướng sang các tài sản an toàn như vàng. Điều này tạo ra sự bất ổn cho các nhà đầu tư quốc tế.

Tác động đến Việt Nam

Việt Nam, với vai trò là một quốc gia nhập khẩu dầu lớn, sẽ chịu ảnh hưởng đáng kể từ bất kỳ biến động nào tại Eo Biển Hormuz. Dưới đây là một số tác động cụ thể:

1. Tăng giá nhiên liệu: Giá xăng dầu tăng sẽ làm tăng chi phí sinh hoạt và sản xuất, ảnh hưởng đến người tiêu dùng và doanh nghiệp.

2. Khó khăn trong chuỗi cung ứng: Các ngành công nghiệp phụ thuộc vào vận chuyển như xuất khẩu dệt may, điện tử sẽ chịu chi phí logistics tăng cao.

3. Áp lực lạm phát: Theo Tổng cục Thống kê Việt Nam, lạm phát có thể tăng 0,3-0,5% nếu giá dầu tăng 10%.

4. Cơ hội cho năng lượng tái tạo: Khủng hoảng tại Eo Biển Hormuz có thể thúc đẩy Việt Nam đẩy nhanh các dự án năng lượng tái tạo, giảm phụ thuộc vào dầu mỏ nhập khẩu.

Liên kết nội bộ: Tìm hiểu thêm về Chiến lược năng lượng tái tạo của Việt Nam.

Giải pháp giảm thiểu rủi ro

Để giảm thiểu tác động từ các rủi ro tại Eo Biển Hormuz, các quốc gia cần:

1. Đa dạng hóa nguồn cung dầu: Tìm kiếm nguồn cung từ các khu vực như Nga, châu Phi, hoặc Mỹ.

2. Đầu tư vào năng lượng tái tạo: Tăng cường sử dụng điện gió, điện mặt trời để giảm phụ thuộc vào dầu mỏ.

3. Tăng cường dự trữ dầu chiến lược: Các quốc gia như Việt Nam cần xây dựng kho dự trữ dầu để ứng phó với khủng hoảng.

4. Hợp tác quốc tế: Tham gia các liên minh năng lượng để đảm bảo an ninh nguồn cung.

Kết luận

Eo Biển Hormuz là huyết mạch dầu mỏ không thể thay thế trong ngắn hạn. Mặc dù Iran khó có thể phong tỏa hoàn toàn tuyến đường này, nhưng chỉ cần một sự gián đoạn nhỏ cũng đủ gây ra khủng hoảng năng lượng toàn cầu. Đối với Việt Nam, việc chuẩn bị cho các kịch bản xấu, từ dự trữ dầu đến đầu tư năng lượng tái tạo, là cần thiết để giảm thiểu tác động.

Mật độ từ khóa: Với từ khóa chính “Eo Biển Hormuz” xuất hiện khoảng 20 lần trong bài viết 2000 từ, mật độ đạt khoảng 1%, đúng theo tiêu chí SEO.

Ngành xăng dầu đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế toàn cầu và Việt Nam, là nguồn năng lượng thiết yếu cho giao thông, công nghiệp và đời sống. Tuy nhiên, lịch sử ngành xăng dầu thế giới và Việt Nam đã chứng kiến không ít sự cố nghiêm trọng, từ các cuộc khủng hoảng giá dầu, sự cố cháy nổ, đến những vấn đề về cung ứng và chính sách quản lý. Bài viết này sẽ điểm qua những sự cố nổi bật trong lịch sử ngành xăng dầu, đồng thời phân tích tác động của chúng đến kinh tế và xã hội.

1.Sự cố ngành xăng dầu: Cuộc khủng hoảng Dầu mỏ 1973

Bối cảnh và nguyên nhân khủng hoàng dầu mỏ 1973

Cuộc khủng hoảng dầu mỏ năm 1973, còn được gọi là “Cú sốc dầu mỏ Trung Đông”, là một trong những sự kiện có tác động lớn nhất đến ngành xăng dầu toàn cầu. Sự cố bắt đầu khi các nước thành viên Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ Ả Rập (OAPEC) áp đặt lệnh cấm vận dầu mỏ đối với Mỹ và các nước phương Tây ủng hộ Israel trong Chiến tranh Yom Kippur. Lệnh cấm vận làm giảm đáng kể nguồn cung dầu, đẩy giá dầu thô tăng vọt từ 3,01 USD/thùng lên gần 12 USD/thùng chỉ trong vòng một năm (1973-1974).ndh.vn

Tác động toàn cầu

• Kinh tế suy thoái: Giá dầu tăng đột biến gây ra lạm phát nghiêm trọng và suy thoái kinh tế toàn cầu. Tại Mỹ, giá xăng bán lẻ tăng 43%, dẫn đến tình trạng xếp hàng dài tại các trạm xăng. Nhiều bang áp dụng chế độ phân phối nhiên liệu, giới hạn lượng xăng mỗi người dân được mua.vov.vn
• Thay đổi chính sách năng lượng: Cuộc khủng hoảng thúc đẩy các quốc gia phương Tây tìm kiếm các nguồn năng lượng thay thế, phát triển xe tiết kiệm nhiên liệu và đầu tư vào năng lượng tái tạo.
• Tác động đến Việt Nam: Mặc dù Việt Nam thời điểm này chưa phụ thuộc nhiều vào dầu nhập khẩu, nhưng sự kiện đã gián tiếp ảnh hưởng đến nền kinh tế toàn cầu, tác động đến thương mại quốc tế mà Việt Nam tham gia.

2. Sự cố ngành xăng dầu: Cuộc khủng hoảng Dầu mỏ 1979 – Hậu quả của cách mạng Hồi giáo Iran

Nguyên nhân cuộc khủng hoảng dầu mỏ 1979

Cuộc cách mạng Hồi giáo Iran năm 1979 là một sự kiện chính trị lớn, gây ra cuộc khủng hoảng dầu mỏ thứ hai trong lịch sử. Iran, một trong những nước xuất khẩu dầu lớn của OPEC, giảm sản lượng từ 5,4 triệu thùng/ngày xuống chỉ còn khoảng 4% so với trước đó. Sự gián đoạn này, kết hợp với lệnh cấm nhập khẩu dầu từ Iran của Mỹ, đã khiến giá dầu tăng vọt từ 15,85 USD/thùng lên 39,5 USD/thùng trong vòng 12 tháng.

Tác động

• Lạm phát và suy thoái: Tại Mỹ, lạm phát đạt đỉnh 13,5% vào năm 1980, tỷ lệ thất nghiệp tăng từ 5,6% lên 10,8% vào năm 1982. Các ngành công nghiệp ô tô, bất động sản và thép bị ảnh hưởng nặng nề trong suốt thập kỷ sau đó.anduc.edu.vn
• Tác động đến thị trường toàn cầu: Các nước tiêu thụ dầu lớn như Mỹ, Nhật Bản và châu Âu phải đối mặt với chi phí năng lượng tăng cao, làm chậm tăng trưởng kinh tế.
• Bài học cho Việt Nam: Sự kiện này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đảm bảo nguồn cung xăng dầu ổn định. Việt Nam, dù chưa là quốc gia khai thác dầu lớn, đã bắt đầu nhận thức được vai trò của xăng dầu trong an ninh năng lượng.

3. Sự cố ngành xăng dầu: Cháy kho xăng Đức Giang 1966 – thử thách lịch sử của Việt Nam

Bối cảnh sự cố ngành xăng dầu – Sự cố cháy kho xăng Đức Giang 1966 

Trong giai đoạn chiến tranh chống Mỹ, kho xăng dầu Đức Giang (Hà Nội) là mục tiêu đánh phá của không quân Mỹ. Ngày 29/6/1966, Mỹ tiến hành ném bom khu vực này, khiến kho xăng bốc cháy dữ dội, tạo thành biển lửa đỏ rực và cột khói đen kịt bao phủ bầu trời Hà Nội.redsvn.net

Quá trình ứng phó

• Hành động của lực lượng PCCC: Dưới sự chỉ huy của đồng chí Trương Từ Thức, lực lượng Cảnh sát Phòng cháy chữa cháy (PCCC) Hà Nội đã nhanh chóng triển khai 12 xe chữa cháy cùng các đội PCCC từ nhiều khu vực như Phan Chu Trinh, Đại La, Gia Lâm và Lộc Hà. Tuy nhiên, do thiếu bình bọt khí CO2, lực lượng phải dùng nước để dập lửa, gây khó khăn trong việc kiểm soát đám cháy.redsvn.net
• Hỗ trợ từ các địa phương: Lực lượng PCCC từ Hà Bắc, Hà Tây, Hải Hưng và dân phòng đã phối hợp để khống chế đám cháy, thể hiện tinh thần đoàn kết và ý chí kiên cường của quân dân Việt Nam.

Ý nghĩa

Sự cố này không chỉ thể hiện sự dũng cảm của lực lượng PCCC mà còn đánh dấu bước trưởng thành của ngành PCCC Việt Nam. Đây là bài học quan trọng về việc chuẩn bị cơ sở vật chất và kỹ thuật để ứng phó với các sự cố cháy nổ trong ngành xăng dầu.

4. Sự cố ngành xăng dầu: Cuộc bãi công sở dầu Thượng Lý 1928 – Cột mốc lịch sử ngành xăng dầu Việt Nam

Bối cảnh sự cố ngành xăng dầu: Cuộc bãi công sở dầu Thượng Lý 1928

Ngày 13/3/1928, công nhân Sở dầu Thượng Lý (Hải Phòng) tổ chức bãi công để phản đối sự áp bức, bóc lột của thực dân Pháp và các hãng dầu phương Tây như Shell, Caltex, Esso. Đây được xem là sự kiện khởi đầu cho phong trào công nhân xăng dầu Việt Nam, đánh dấu ngày truyền thống của ngành (13/3).

Tác Động

• Khẳng định tinh thần đấu tranh: Cuộc bãi công không chỉ là hành động phản kháng mà còn góp phần hình thành đội ngũ công nhân xăng dầu Việt Nam, đặt nền móng cho sự phát triển của ngành sau này.
• Thành tựu trong kháng chiến: Trong kháng chiến chống Pháp, công nhân Sở dầu Thượng Lý tiếp tục phối hợp với quân dân Hải Phòng phá hủy hàng chục triệu lít xăng và 300 xe cơ giới của Pháp vào năm 1953, góp phần vào chiến thắng Điện Biên Phủ.petrolimex.com.vn

5. Sự cố ngành xăng dầu: Khủng hoảng 2022 – Sự “Dị Biệt”chưa từng có

Bối cảnh sự cố ngành xăng dầu – khủng hoảng 2022

Năm 2022, thị trường xăng dầu Việt Nam và thế giới đối mặt với một cuộc khủng hoảng được mô tả là “dị biệt” do ảnh hưởng của xung đột Nga – Ukraine, sự phục hồi kinh tế sau đại dịch COVID-19, và các yếu tố chính trị. Giá xăng dầu tăng vọt 60-70% từ tháng 2 đến tháng 6, sau đó giảm 20% rồi lại tăng 7-8% chỉ trong vài tháng.vneconomy.vn

Tác động đến Việt Nam

• Doanh nghiệp chịu lỗ: Nhiều doanh nghiệp xăng dầu Việt Nam, bao gồm Petrolimex, báo lỗ do giá bán không theo kịp giá nhập khẩu. Cơ chế điều hành giá theo Nghị định 95/2021/CP bị đánh giá là thiếu linh hoạt, gây khó khăn cho doanh nghiệp.vneconomy.vn
• Người dân xếp hàng mua xăng: Tình trạng khan hiếm xăng dầu cục bộ xảy ra tại nhiều địa phương, dẫn đến cảnh người dân xếp hàng dài tại các cây xăng.
• Chính sách ứng phó: Chính phủ Việt Nam đã sử dụng Quỹ bình ổn giá xăng dầu và điều chỉnh giá trần, nhưng vẫn gặp nhiều bất cập như xăng giả, buôn lậu qua biên giới, và các cây xăng hoạt động cầm chừng.tapchitaichinh.vn

Liên kết nội bộ: Tìm hiểu thêm về các giải pháp bình ổn giá xăng dầu tại bài viết “Chính Sách Quản Lý Thị Trường Xăng Dầu Việt Nam”.

6. Những bài học từ những sự cố ngành xăng dầu và giải pháp cho tương lai

Bài học từ các sự cố ngành xăng dầu:

• Đảm bảo an ninh năng lượng: Các cuộc khủng hoảng dầu mỏ cho thấy sự phụ thuộc vào nguồn cung nhập khẩu có thể gây rủi ro lớn. Việt Nam cần tăng cường khai thác dầu trong nước và phát triển năng lượng tái tạo.
• Nâng cao khả năng ứng phó: Sự cố cháy kho xăng Đức Giang 1966 nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đầu tư vào thiết bị PCCC hiện đại và đào tạo lực lượng chuyên nghiệp.
• Cải thiện chính sách quản lý: Cuộc khủng hoảng 2022 cho thấy cần hoàn thiện cơ chế điều hành giá và tự do hóa thị trường xăng dầu để giảm thiểu thiệt hại cho doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Giải pháp đề xuất:

• Đa dạng hóa nguồn cung: Việt Nam nên mở rộng nguồn cung xăng dầu từ nhiều quốc gia, giảm phụ thuộc vào một số thị trường chính.
• Đầu tư vào năng lượng xanh: Thúc đẩy sử dụng nhiên liệu sinh học và năng lượng tái tạo để giảm áp lực lên thị trường xăng dầu.
• Tăng cường công tác PCCC: Các doanh nghiệp xăng dầu cần tuân thủ nghiêm ngặt quy định về phòng cháy chữa cháy, đảm bảo an toàn tại các kho bãi và cây xăng.backancity.gov.vn
• Ứng dụng công nghệ: Sử dụng phần mềm quản lý cửa hàng xăng dầu để tối ưu hóa hoạt động kinh doanh và nâng cao chất lượng dịch vụ.timviec365.vn

Xem thêm về các xu hướng công nghệ trong ngành xăng dầu tại bài viết “Xu hướng chuyển đổi số giúp nâng cao hiệu quả quản lý chuỗi cửa hàng xăng dầu”.

Kết luận

Những sự cố nổi bật trong lịch sử ngành xăng dầu, từ các cuộc khủng hoảng giá dầu toàn cầu đến những sự kiện trong nước như cháy kho xăng Đức Giang hay bãi công Thượng Lý, đều để lại bài học sâu sắc về tầm quan trọng của an ninh năng lượng và quản lý hiệu quả. Đối với Việt Nam, việc học hỏi từ các sự cố này sẽ giúp xây dựng một thị trường xăng dầu bền vững, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế và bảo vệ lợi ích người tiêu dùng. Hãy tiếp tục theo dõi diendanxangdau.vn để cập nhật thêm thông tin về ngành xăng dầu và các giải pháp tối ưu hóa thị trường.Rút gọn bằng AI

Một bên là Nga, một siêu cường năng lượng luôn tìm cách mở rộng ảnh hưởng. Một bên là Bahrain, quốc gia vùng Vịnh đang sở hữu một mỏ dầu khí khổng lồ mới được phát hiện và khao khát đầu tư. Về lý thuyết, đây là một sự kết hợp hoàn hảo. Tuy nhiên, trên thực tế, một “thương vụ thế kỷ” trong lĩnh vực dầu khí giữa Nga và Bahrain vẫn chưa diễn ra. Bài viết này sẽ phân tích sâu về tiềm năng, những rào cản thực tế và tương lai của mối quan hệ năng lượng phức tạp này.

Nền tảng hợp tác: Những gì đã có giữa Nga và Bahrain

Quan hệ ngoại giao giữa Nga và Bahrain được đánh giá là hữu nghị và ổn định. Lãnh đạo hai nước thường xuyên có các cuộc gặp gỡ, trong đó hợp tác kinh tế luôn là một chủ đề trọng tâm. Trong lĩnh vực năng lượng, hai nước cùng là thành viên của khuôn khổ OPEC+, nơi họ đã cùng nhau phối hợp chính sách để ổn định thị trường dầu khí toàn cầu. Nền tảng này tạo ra một sự tin tưởng nhất định, là tiền đề cho những kỳ vọng về các dự án hợp tác song phương trong tương lai.

Bahrain và “mỏ vàng” dầu khí cần đối tác

Năm 2018, ngành dầu khí thế giới chú ý đến Bahrain khi quốc gia này công bố phát hiện mỏ dầu đá phiến khổng lồ Khaleej Al Bahrain, với trữ lượng ước tính lên tới 80 tỷ thùng. Đây là một phát hiện có thể thay đổi hoàn toàn vị thế năng lượng của Bahrain.

Tuy nhiên, việc khai thác dầu khí từ đá phiến là một thách thức lớn, đòi hỏi công nghệ cực kỳ tiên tiến và nguồn vốn hàng tỷ USD. Chính vì vậy, Bahrain đã công khai kêu gọi các đối tác quốc tế có năng lực và kinh nghiệm tham gia vào quá trình phát triển “mỏ vàng” này.

Tại sao chưa có ‘cái bắt tay’ lịch sử trong ngành dầu khí?

Mặc dù Nga là một cường quốc dầu khí và Bahrain có nhu cầu, một thỏa thuận lớn vẫn chưa được ký kết. Lý do chính đến từ các rào cản thực tế không thể xem nhẹ.

1. Rào cản địa chính trị từ “người khổng lồ” thứ ba: Hoa Kỳ

Đây là rào cản lớn nhất. Bahrain là đồng minh chiến lược, lâu đời của Hoa Kỳ tại Trung Đông và là nơi đặt căn cứ của Hạm đội thứ 5 Hải quân Mỹ. Việc ký một hợp đồng dầu khí quy mô lớn với Nga – quốc gia đang là đối thủ cạnh tranh địa chính trị và chịu các lệnh trừng phạt sâu rộng từ Mỹ và phương Tây – sẽ đặt Bahrain vào một tình thế ngoại giao cực kỳ khó xử.

2. Bài toán kinh tế và công nghệ dưới áp lực trừng phạt

Các lệnh trừng phạt đã hạn chế khả năng tiếp cận công nghệ và tài chính phương Tây của các công ty dầu khí Nga. Mặc dù Nga có công nghệ dầu khí riêng, nhưng việc khai thác dầu đá phiến phức tạp ngoài khơi có thể đòi hỏi những kỹ thuật chuyên sâu mà các công ty Mỹ và châu Âu đang chiếm ưu thế.

3. Sự cạnh tranh từ các tập đoàn dầu khí phương Tây

Bahrain có nhiều lựa chọn. Các tập đoàn dầu khí lớn từ Mỹ và châu Âu không chỉ mạnh về công nghệ mà còn là những đối tác “an toàn” hơn về mặt chính trị. Rất có thể các cuộc đàm phán đang diễn ra song song với nhiều đối tác khác nhau, và Nga không phải là lựa chọn duy nhất.

Kết luận: Tương lai nào cho hợp tác dầu khí Nga – Bahrain?

Tiềm năng hợp tác dầu khí giữa Nga và Bahrain là có thật và rất lớn. Tuy nhiên, con đường từ tiềm năng đến hiện thực bị ngăn cản bởi một bức tường địa chính trị kiên cố. Chừng nào cán cân quyền lực và mối quan hệ giữa các cường quốc lớn chưa thay đổi, một thỏa thuận dầu khí mang tính đột phá giữa Nga và Bahrain có lẽ sẽ vẫn là một câu chuyện được phân tích nhiều hơn là một sự kiện diễn ra trên thực tế.

Nguồn tham khảo

Các thông tin và phân tích trong bài viết này được tổng hợp từ các nguồn uy tín, bao gồm:

• Tin tức về việc Bahrain phát hiện mỏ dầu năm 2018 từ các hãng thông tấn quốc tế như Reuters, Bloomberg, Associated Press (AP).
• Thông cáo về các cuộc gặp gỡ ngoại giao giữa hai nước từ các hãng thông tấn nhà nước TASS (Nga) và Bahrain News Agency (BNA).
• Phân tích về chính sách đối ngoại của Nga tại Trung Đông và vai trò của liên minh OPEC+ từ các tổ chức nghiên cứu và tạp chí chính sách đối ngoại.

Một trong những tập đoàn dịch vụ dầu khí lớn nhất thế giới, Halliburton, vừa đưa ra những cảnh báo mạnh mẽ về tương lai của ngành dầu khí Hoa Kỳ. Theo các lãnh đạo cấp cao của công ty, một “cơn bão hoàn hảo” từ giá năng lượng thấp, hoạt động khoan sụt giảm và chính sách thương mại mới đang đẩy ngành công nghiệp năng lượng quan trọng nhất thế giới đến bờ vực của một cuộc khủng hoảng toàn diện. Vậy đâu là nguyên nhân thực sự đằng sau lời cảnh báo này?

“Cơn bão hoàn hảo” đang ập đến ngành Dầu khí Hoa Kỳ

Cảnh báo từ Halliburton không phải là một tuyên bố đơn lẻ. Nó là sự tổng hòa của những khó khăn mà toàn bộ lĩnh vực dịch vụ dầu khí – xương sống của cuộc cách mạng đá phiến – đang phải đối mặt trong năm 2025. Các đối thủ lớn khác như SLB (Schlumberger) và Baker Hughes cũng chia sẻ những nhận định bi quan tương tự trong các báo cáo tài chính gần đây. Sự sụt giảm niềm tin của chính những người trong cuộc cho thấy mức độ nghiêm trọng của vấn đề.

Phân tích 4 nguyên nhân chính dẫn đến nguy cơ khủng hoảng

Bức tranh ảm đạm của ngành dầu khí Hoa Kỳ được vẽ nên bởi bốn yếu tố chính:

1. Giá năng lượng sụt giảm “bào mòn” lợi nhuận

Sau một thời gian dài hưởng lợi từ giá cao, giá dầu thô và đặc biệt là giá khí đốt tự nhiên tại Mỹ đã giảm đáng kể trong nửa đầu năm 2025. Điều này trực tiếp làm giảm lợi nhuận của các công ty thăm dò và sản xuất (E&P). Để bảo vệ dòng tiền, họ buộc phải cắt giảm mạnh chi tiêu cho các hoạt động tốn kém, trong đó có việc khoan các giếng mới.

2. Hoạt động khoan và dịch vụ dầu khí “đóng băng”

Khi các nhà sản xuất cắt giảm ngân sách, các công ty dịch vụ như Halliburton ngay lập tức chịu ảnh hưởng. Theo dữ liệu mới nhất từ Baker Hughes, số lượng giàn khoan dầu khí đang hoạt động tại Mỹ đã liên tục giảm trong nhiều tháng qua. Hoạt động khoan chậm lại đồng nghĩa với việc doanh thu từ việc cho thuê giàn khoan, cung cấp công nghệ và dịch vụ mỏ dầu bị sụt giảm nghiêm trọng, đẩy các công ty dịch vụ vào tình thế khó khăn.

3. Áp lực từ chính sách thương mại và thuế quan

Các chính sách áp thuế mới của chính quyền Mỹ, đặc biệt là mức thuế cơ bản 10% đối với phần lớn hàng hóa nhập khẩu, đang làm gián đoạn chuỗi cung ứng. Ngành dịch vụ dầu khí Hoa Kỳ phụ thuộc nhiều vào các thiết bị, linh kiện nhập khẩu. Thuế quan mới làm tăng chi phí đầu vào, “bào mòn” thêm lợi nhuận vốn đã mỏng đi do giá dầu thấp.

4. Sự bi quan của giới đầu tư

Trước hàng loạt tin tức tiêu cực, các nhà đầu tư trên Phố Wall đã mất niềm tin vào triển vọng của ngành. Cổ phiếu của Halliburton và các công ty cùng ngành đã ghi nhận sự sụt giảm mạnh trong quý 2 năm 2025, phản ánh lo ngại về một giai đoạn suy thoái kéo dài.

Tác động đến thị trường dầu khí toàn cầu

Một cuộc khủng hoảng trong lĩnh vực dịch vụ dầu khí Hoa Kỳ sẽ không chỉ giới hạn trong biên giới nước Mỹ. Nếu hoạt động khoan tiếp tục chậm lại, sản lượng dầu đá phiến của Mỹ có thể chững lại hoặc thậm chí sụt giảm. Điều này sẽ có tác động lớn đến cán cân cung – cầu toàn cầu, có khả năng tạo ra áp lực tăng giá dầu trong trung và dài hạn, đồng thời tăng thêm quyền lực cho các nhà sản xuất trong khối OPEC+.

Kết luận: Tương lai nào cho ngành dầu khí Mỹ?

Lời cảnh báo từ Halliburton là một hồi chuông cảnh tỉnh. Ngành dầu khí Hoa Kỳ đang phải đối mặt với những thách thức mang tính cấu trúc, từ giá cả, chi phí cho đến chính sách. Tương lai của cuộc cách mạng dầu đá phiến sẽ phụ thuộc vào khả năng ngành công nghiệp này thích ứng với một môi trường kinh doanh khó khăn hơn rất nhiều so với những năm trước.

Nguồn tham khảo

Các thông tin và phân tích trong bài viết này được tổng hợp từ các nguồn uy tín, bao gồm:

• Báo cáo tài chính và các buổi báo cáo thu nhập (earnings calls) của các công ty Halliburton, SLB (Schlumberger), và Baker Hughes trong Quý 1 và Quý 2 năm 2025.
• Phân tích thị trường từ các hãng thông tấn tài chính lớn như Bloomberg, Reuters, và The Wall Street Journal.
• Số liệu về giàn khoan đang hoạt động từ báo cáo hàng tuần của Baker Hughes Rig Count.
• Tin tức chuyên ngành từ các trang như Oilprice.com, Rigzone, và World Oil.

Khi nói đến các dự án năng lượng lớn, hoạt động của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc (CNPC) tại Tajikistan có thể không gây chú ý bằng các siêu mỏ ở Trung Đông. Tuy nhiên, đây lại là một trong những nước cờ chiến lược quan trọng nhất, thể hiện tham vọng dài hạn của ngành dầu khí Trung Quốc trong việc đảm bảo an ninh năng lượng và gia tăng ảnh hưởng địa chính trị tại khu vực Trung Á. Bài viết này sẽ phân tích sâu về hoạt động của CNPC và ý nghĩa đằng sau các dự án dầu khí này.

CNPC và dấu ấn tại lô Bokhtar

Hoạt động của CNPC tại Tajikistan không phải là mới. Theo các thông tin chính thức, tập đoàn dầu khí này đã bắt đầu các hoạt động thăm dò tại lô Bokhtar ở phía tây nam Tajikistan từ năm 2013. Khu vực này được các chuyên gia địa chất đánh giá là có trữ lượng tiềm năng rất lớn, đặc biệt là về khí đốt tự nhiên.

Sự hiện diện của CNPC không chỉ dừng lại ở việc khoan thăm dò. Họ mang đến công nghệ, vốn và chuyên môn kỹ thuật – những yếu tố mà ngành dầu khí của Tajikistan còn thiếu. Sự hợp tác này được kỳ vọng sẽ giúp Tajikistan, một quốc gia tương đối nghèo tài nguyên so với các nước láng giềng, có thể khai thác và tận dụng nguồn dầu khí của chính mình.

Không chỉ là câu chuyện dầu khí: Ba mục tiêu lớn của Trung Quốc

Chiến lược của dầu khí Trung Quốc tại Tajikistan, thông qua CNPC, phục vụ ba mục tiêu lớn và có mối liên hệ chặt chẽ với nhau:

1. Đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia

Trung Quốc là nước nhập khẩu dầu khí lớn nhất thế giới. Việc đa dạng hóa nguồn cung, đặc biệt là từ các quốc gia láng giềng có thể kết nối bằng đường ống trên đất liền, là ưu tiên hàng đầu. Các dự án tại Trung Á giúp giảm sự phụ thuộc vào các tuyến vận tải biển dài, vốn tiềm ẩn nhiều rủi ro địa chính trị.

2. Mắt xích then chốt trong “Vành đai và Con đường”

Các dự án năng lượng là “chất kết dính” cho Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) của Bắc Kinh. Đường ống dẫn khí Trung Á – Trung Quốc Tuyến D, một công trình hạ tầng khổng lồ chạy qua Tajikistan, là minh chứng rõ ràng nhất. Nó không chỉ vận chuyển dầu khí mà còn tạo ra sự phụ thuộc về kinh tế và gắn kết Tajikistan sâu hơn vào quỹ đạo của Trung Quốc.

3. Gia tăng ảnh hưởng địa chính trị

Đầu tư vào lĩnh vực dầu khí – huyết mạch của nền kinh tế – giúp Trung Quốc gia tăng mạnh mẽ ảnh hưởng của mình tại Trung Á, một khu vực vốn được xem là “sân sau” của Nga. Bằng cách trở thành đối tác kinh tế và năng lượng không thể thiếu, Bắc Kinh đang từng bước tạo ra một thế cân bằng quyền lực mới. Gần đây nhất, vào ngày 17/6/2025, một hiệp ước hợp tác sâu rộng hơn giữa Trung Quốc và các nước Trung Á đã được ký kết, càng khẳng định xu hướng này.

Tác động đến thị trường dầu khí khu vực

Việc CNPC và ngành dầu khí Trung Quốc bén rễ sâu tại Trung Á sẽ làm thay đổi cán cân năng lượng khu vực. Nó có thể tạo ra sự cạnh tranh nhưng cũng đồng thời là cơ hội hợp tác với các nhà sản xuất truyền thống như Nga. Nếu các mỏ tại Tajikistan được đưa vào khai thác thành công, nó sẽ bổ sung một nguồn cung mới cho thị trường châu Á, dù sản lượng ban đầu có thể chưa lớn.

Kết luận

Hoạt động của CNPC tại Tajikistan không đơn thuần là một dự án kinh doanh dầu khí. Đó là một nước cờ chiến lược, thể hiện tầm nhìn dài hạn của dầu khí Trung Quốc trong việc kết hợp sức mạnh kinh tế, năng lượng và ảnh hưởng địa chính trị. Đây là một minh chứng điển hình cho thấy các dự án năng lượng ngày nay đã trở thành công cụ ngoại giao quan trọng như thế nào trên bàn cờ quốc tế.

Nguồn tham khảo

Các thông tin và phân tích trong bài viết này được tổng hợp từ các nguồn uy tín, bao gồm:

• Thông cáo báo chí và báo cáo dự án trên trang web chính thức của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc (CNPC).
• Tin tức và dữ liệu từ các hãng thông tấn quốc tế như Reuters, Bloomberg về các dự án năng lượng và Sáng kiến Vành đai và Con đường tại Trung Á.
• Phân tích chuyên sâu về địa chính trị năng lượng từ các tạp chí và tổ chức nghiên cứu chính sách đối ngoại như The Diplomat, Council on Foreign Relations (CFR).

Tiêu đề SEO (Meta Title): Tập đoàn CNPC của Trung Quốc gia tăng hiện diện năng lượng tại Trung Á qua dự án mới ở Tajikistan.

Đoạn mô tả (Meta Description): Phân tích chiến lược của CNPC tại Tajikistan. Hoạt động của tập đoàn dầu khí Trung Quốc này không chỉ là kinh doanh dầu khí mà còn là nước cờ địa chính trị then chốt tại Trung Á.

Đường dẫn (URL Slug): https://diendanxangdau.vn/cnpc-dau-khi-trung-quoc-tai-tajikistan

Đầu tháng 6 năm 2025, trong khuôn khổ Tuần lễ Năng lượng Baku, một thỏa thuận quan trọng đã được ký kết giữa gã khổng lồ năng lượng Mỹ ExxonMobil và Công ty Dầu khí Nhà nước Azerbaijan (SOCAR), theo ghi nhận của các hãng thông tấn quốc tế như Reuters và hãng tin chuyên ngành World Oil. Thỏa thuận này không chỉ củng cố mối quan hệ đối tác lâu dài mà còn báo hiệu một chương mới đầy chiến lược cho ngành dầu khí Azerbaijan, với trọng tâm lần đầu tiên được chuyển mạnh mẽ vào các tiềm năng trên đất liền.

Cú bắt tay chiến lược cho ngành dầu khí Azerbaijan

Biên bản ghi nhớ (MoU) vừa được ký kết tập trung vào việc hợp tác thăm dò, phát triển và sản xuất các nguồn tài nguyên dầu khí tại các khu vực trên đất liền của Azerbaijan. Đây là một sự khác biệt lớn so với các dự án hợp tác trước đây, vốn chủ yếu nhắm vào các mỏ khổng lồ ngoài khơi Biển Caspian.

Thỏa thuận này mở đường cho ExxonMobil, với chuyên môn công nghệ hàng đầu, cùng SOCAR đánh giá và khai thác các tiềm năng dầu khí phi truyền thống, có thể bao gồm cả dầu đá phiến. Đây là một bước đi quan trọng, thể hiện sự tin tưởng và cam kết của một trong những tập đoàn dầu khí lớn nhất thế giới vào môi trường đầu tư của Azerbaijan.

Tại sao lại là “trên đất liền”? Bước đi chiến lược của SOCAR

Trong nhiều thập kỷ, ngành dầu khí Azerbaijan gần như đồng nghĩa với các mỏ khổng lồ ngoài khơi. Tuy nhiên, sản lượng từ các mỏ chủ chốt như Azeri-Chirag-Gunashli (ACG), vốn được xem là “xương sống” của ngành dầu khí nước này, đang trên đà suy giảm tự nhiên, theo các phân tích từ S&P Global Commodity Insights và các báo cáo ngành khác.

Do đó, việc chuyển hướng chiến lược sang các khu vực trên đất liền là một bước đi tất yếu để đảm bảo an ninh năng lượng và sự bền vững của ngành dầu khí quốc gia. Hiện tại, sản lượng trên đất liền chỉ chiếm khoảng 5% tổng sản lượng dầu của cả nước, cho thấy một tiềm năng to lớn chưa được khai thác. Bằng cách hợp tác với ExxonMobil, SOCAR không chỉ tìm kiếm nguồn vốn mà còn cả công nghệ tiên tiến cần thiết để “mở khóa” các mỏ dầu khí phức tạp này.

Tầm quan trọng đối với ExxonMobil và thị trường dầu khí

Đối với ExxonMobil, thỏa thuận này là cơ hội để triển khai chuyên môn công nghệ khai thác phi truyền thống của mình tại một khu vực mới và củng cố vị thế chiến lược tại vùng Caspian giàu tài nguyên.

Đối với thị trường dầu khí toàn cầu, động thái này cho thấy một xu hướng quan trọng: các công ty năng lượng lớn đang tích cực tìm kiếm các dự án mới để bổ sung vào danh mục đầu tư, nhằm bù đắp cho sự sụt giảm sản lượng tự nhiên từ các mỏ truyền thống trên khắp thế giới. Mặc dù sản lượng từ dự án này sẽ không tác động ngay lập tức đến thị trường, nó cho thấy sự chuẩn bị dài hạn của ngành dầu khí để đáp ứng nhu cầu trong tương lai.

Kết luận: Tương lai mới cho ngành dầu khí Azerbaijan

Thỏa thuận giữa ExxonMobil và SOCAR không chỉ là một hợp đồng kinh doanh, mà còn là một quyết sách mang tầm nhìn chiến lược. Nó đánh dấu sự chuyển mình của ngành dầu khí Azerbaijan, từ việc phụ thuộc vào các mỏ lớn ngoài khơi đang suy giảm sang một giai đoạn mới, tập trung vào việc khám phá và phát triển các nguồn tài nguyên đa dạng trên đất liền. Bước đi này hứa hẹn sẽ định hình lại bản đồ năng lượng của quốc gia này trong những thập kỷ tới.

Nguồn tham khảo

Các thông tin trong bài viết này được tổng hợp và phân tích dựa trên các nguồn tin tức và dữ liệu công khai, bao gồm:

• Tin tức và thông cáo báo chí từ các hãng thông tấn quốc tế như Reuters, Associated Press (AP), Bloomberg về sự kiện Tuần lễ Năng lượng Baku.
• Phân tích chuyên sâu từ các tạp chí và trang tin năng lượng uy tín như World Oil, Oil & Gas Journal, và Oilprice.com.
• Dữ liệu và báo cáo về thị trường dầu khí từ S&P Global Commodity Insights và Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA).

Trong một động thái chiến lược mới nhất, Liên bang Nga đang tiến hành các cuộc thảo luận cấp cao với Vương quốc Bahrain về hợp tác trong lĩnh vực dầu khí, báo hiệu một bước tiến mới đầy tham vọng của Moscow tại Trung Đông. Động thái này cho thấy rõ, sau khi củng cố vị thế tại Syria, Nga đang tiếp tục mở rộng tầm ảnh hưởng năng lượng của mình vào trung tâm của Vùng Vịnh, một động thái có thể định hình lại cán cân quyền lực và tác động đến thị trường dầu khí toàn cầu, ảnh hưởng gián tiếp tới giá xăng dầu trong tương lai.

Tiềm năng hợp tác dầu khí và những kỳ vọng

Nga và Bahrain từ lâu đã duy trì mối quan hệ ngoại giao hữu nghị. Các cuộc gặp gỡ cấp cao giữa lãnh đạo hai nước không phải là hiếm, nơi các tuyên bố chung thường nhấn mạnh mong muốn tăng cường hợp tác kinh tế toàn diện.

Theo thông tin từ các hãng thông tấn nhà nước như TASS (Nga) và Bahrain News Agency (BNA), các cuộc thảo luận trong quá khứ đã chạm đến lĩnh vực năng lượng, nhưng chủ yếu xoay quanh việc phối hợp chính sách trong khuôn khổ liên minh OPEC+, nhằm ổn định thị trường dầu khí thế giới. Các cuộc thảo luận này tạo ra một nền tảng cho kỳ vọng về những hợp tác sâu rộng hơn.

Mỏ dầu khí khổng lồ của Bahrain và lời mời gọi đầu tư

Điểm sáng lớn nhất của ngành dầu khí Bahrain xuất hiện vào tháng 4 năm 2018. Các hãng thông tấn quốc tế hàng đầu như Reuters và Bloomberg đã đồng loạt đưa tin về việc Bahrain công bố phát hiện mỏ dầu và khí đá phiến khổng lồ tại lưu vực Khaleej Al Bahrain.

Tuy nhiên, việc khai thác tài nguyên dầu khí đá phiến đòi hỏi công nghệ cực kỳ phức tạp và nguồn vốn đầu tư khổng lồ. Chính phủ Bahrain đã công khai tuyên bố rằng họ cần và chào đón các đối tác quốc tế có năng lực để giúp biến tiềm năng này thành hiện thực.

Chiến lược dầu khí của Nga và sự im ắng trên bàn đàm phán

Mặc dù có một cơ hội rõ ràng, tính đến thời điểm hiện tại (tháng 6/2025), qua rà soát các nguồn tin tức tài chính và năng lượng lớn, không có thông báo chính thức nào về một thỏa thuận cụ thể giữa một công ty dầu khí lớn của Nga và chính phủ Bahrain cho dự án này.

Sự im ắng này cho thấy có những rào cản đáng kể đang tồn tại. Bất kỳ sự chậm trễ nào trong việc phát triển các mỏ dầu khí lớn như của Bahrain đều có thể ảnh hưởng đến nguồn cung trong tương lai, từ đó tác động đến giá các sản phẩm thiết yếu như xăng dầu.

Rào cản địa chính trị trong hợp tác dầu khí

Lý do chính cho sự thận trọng này nằm ở bối cảnh địa chính trị phức tạp:

1. Quan hệ đồng minh Mỹ – Bahrain: Bahrain là một trong những đồng minh thân cận nhất của Hoa Kỳ tại Trung Đông và là nơi đặt trụ sở của Hạm đội thứ 5. Việc Bahrain ký một thỏa thuận dầu khí chiến lược quy mô lớn với Nga – quốc gia đang chịu nhiều lệnh trừng phạt từ Mỹ – sẽ là một hành động cực kỳ nhạy cảm về mặt ngoại giao.
2. Tính cạnh tranh và hiệu quả kinh tế: Bahrain có nhiều lựa chọn đối tác. Các công ty dầu khí của Mỹ và châu Âu có kinh nghiệm hàng đầu thế giới về công nghệ khai thác dầu đá phiến, có thể là những lựa chọn hấp dẫn hơn về mặt kỹ thuật và thương mại.

Kết luận: Tương lai nào cho ngành dầu khí Nga – Bahrain?

Mối quan hệ dầu khí giữa Nga và Bahrain là một câu chuyện về tiềm năng lớn nhưng chưa thành hiện thực. Trong khi có sự tương đồng về lợi ích, bức tường địa chính trị vẫn là một rào cản quá lớn. Dựa trên các thông tin chính xác, có thể kết luận rằng một “thương vụ dầu khí” lớn giữa hai nước vẫn chỉ là một kịch bản phân tích. Tương lai của mối hợp tác này và tác động của nó đến thị trường xăng dầu sẽ phụ thuộc rất nhiều vào những thay đổi trong cục diện địa chính trị toàn cầu.

Eo biển Hormuz, dải nước hẹp chỉ rộng 39km ở điểm hẹp nhất, không chỉ là một tuyến hàng hải. Nó là “yết hầu” của nền kinh tế toàn cầu, là động mạch chủ bơm nguồn năng lượng sống còn cho các cỗ máy công nghiệp từ Thượng Hải đến Berlin. Khoảng 21% lượng dầu mỏ và một phần ba lượng khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) của thế giới đi qua đây mỗi ngày. Bất kỳ sự gián đoạn nào tại đây, dù chỉ trong vài giờ, cũng đủ để gieo rắc hoảng loạn lên các thị trường tài chính và đẩy giá năng lượng tăng vọt.

Trong ván cờ địa chính trị phức tạp này, Iran, với vị thế địa lý độc tôn kiểm soát bờ phía Bắc, nắm giữ một vai trò không thể tranh cãi: “người gác cổng”. Khả năng của Tehran trong việc gây gián đoạn hoặc phong tỏa Eo biển Hormuz đã biến tuyến đường này thành một công cụ răn đe chiến lược, một con bài mặc cả quyền lực. Nhưng nếu Iran là người có khả năng “bắt giữ con tin”, thì câu hỏi quan trọng hơn là: Ai là những “con tin” thực sự? Ai là những quốc gia, những nền kinh tế sẽ phải trả giá đắt nhất nếu dòng chảy năng lượng qua đây bị bóp nghẹt?

Bài viết này sẽ vẽ nên một “bản đồ rủi ro” toàn cầu, đi sâu phân tích và xác định những “con tin” dễ bị tổn thương nhất trước sự bất ổn tại Eo biển Hormuz, từ những gã khổng lồ công nghiệp châu Á, các nhà sản xuất dầu mỏ vùng Vịnh, cho đến cả nền kinh tế toàn cầu và vai trò của các cường quốc.

1. “Con tin” cấp 1: Các cường quốc Công nghiệp Châu Á

Nhóm “con tin” dễ bị tổn thương nhất, phụ thuộc một cách sống còn vào sự ổn định của Eo biển Hormuz, chính là các cường quốc công nghiệp ở châu Á. Nền kinh tế của họ được xây dựng dựa trên mô hình sản xuất và xuất khẩu, đòi hỏi một nguồn cung năng lượng khổng lồ, ổn định và liên tục.

Trung Quốc: “Công xưởng của thế giới” sẽ ngừng trệ

Trung Quốc là nhà nhập khẩu dầu thô lớn nhất thế giới, và sự phụ thuộc của họ vào Eo biển Hormuz là cực kỳ lớn. Khoảng 40-50% tổng lượng dầu thô nhập khẩu của Bắc Kinh phải đi qua tuyến đường này. Đây là nguồn cung cấp năng lượng chính cho các trung tâm công nghiệp ven biển, từ Quảng Đông đến Thượng Hải, nơi tạo ra phần lớn GDP của đất nước.

• Tác động kinh tế: Một sự gián đoạn kéo dài tại Eo biển Hormuz sẽ là một kịch bản thảm khốc đối với Trung Quốc. Việc thiếu hụt nguồn cung dầu sẽ ngay lập tức làm tê liệt hoạt động sản xuất, gây ra tình trạng thiếu điện, đình trệ chuỗi cung ứng và đẩy lạm phát lên cao. Giấc mơ duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế ổn định của Bắc Kinh sẽ bị đe dọa nghiêm trọng.
• Phản ứng chiến lược: Nhận thức rõ rủi ro này, Trung Quốc đã và đang nỗ lực đa dạng hóa nguồn cung năng lượng. Họ tích cực xây dựng các đường ống dẫn dầu và khí đốt từ Nga và Trung Á, đầu tư vào các cảng nước sâu ở Pakistan (Gwadar) và Myanmar (Kyaukphyu) để tạo ra các hành lang kinh tế trên bộ nhằm giảm bớt sự phụ thuộc vào các tuyến đường biển. Tuy nhiên, quy mô của các tuyến đường thay thế này vẫn còn rất khiêm tốn so với lưu lượng khổng lồ đi qua Eo biển Hormuz. Do đó, trong tương lai gần, Trung Quốc vẫn là “con tin” số một.

Nhật Bản và Hàn Quốc: Những “hòn đảo” năng lượng mong manh

Nếu Trung Quốc có các lựa chọn trên bộ, thì Nhật Bản và Hàn Quốc, hai nền kinh tế công nghiệp hóa cao độ, lại ở trong một tình thế còn mong manh hơn. Là các quốc gia quần đảo với rất ít tài nguyên năng lượng nội địa, họ phụ thuộc gần như hoàn toàn vào nhập khẩu bằng đường biển.

• Mức độ phụ thuộc tuyệt đối: Khoảng 80-90% lượng dầu thô nhập khẩu của cả Nhật Bản và Hàn Quốc đều phải đi qua Eo biển Hormuz. Đối với họ, sự ổn định của tuyến đường này không phải là một lựa chọn, mà là một điều kiện tiên quyết cho sự tồn tại của nền kinh tế.
• Tác động dây chuyền: Một cú sốc cung từ Eo biển Hormuz sẽ ngay lập tức gây ra một cuộc khủng hoảng năng lượng toàn diện ở hai quốc gia này. Các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới như Toyota, Honda, Samsung, Hyundai sẽ phải đối mặt với nguy cơ cắt giảm sản xuất. Chi phí năng lượng tăng cao sẽ bào mòn sức cạnh tranh của hàng hóa xuất khẩu, vốn là xương sống của nền kinh tế.

Ấn Độ: Cỗ máy tăng trưởng cần nhiên liệu

Ấn Độ, với dân số đông nhất thế giới và một nền kinh tế đang trên đà tăng trưởng bùng nổ, cũng là một “con tin” quan trọng. Nhu cầu năng lượng của New Delhi đang tăng nhanh hơn bất kỳ nền kinh tế lớn nào khác, và Eo biển Hormuz là nguồn cung cấp chính. Bất kỳ sự gián đoạn nào cũng sẽ là một đòn giáng mạnh vào tham vọng trở thành một cường quốc kinh tế của Ấn Độ, gây ra lạm phát và bất ổn xã hội.

2. “Con tin” trớ trêu: Chính các nhà sản xuất dầu mỏ vùng vịnh

Một nghịch lý lớn trên bản đồ rủi ro là chính những quốc gia sản xuất và xuất khẩu dầu mỏ lớn nhất thế giới tại Vịnh Ba Tư cũng là những “con tin” của Eo biển Hormuz. Nền kinh tế của họ được xây dựng gần như hoàn toàn dựa trên nguồn thu từ việc bán dầu và khí đốt, và Eo biển Hormuz là cửa ngõ gần như duy nhất để họ đưa sản phẩm ra thị trường.

• Ả Rập Xê-út, UAE, Kuwait, Iraq, Qatar: Toàn bộ hoặc phần lớn sản lượng xuất khẩu của các quốc gia này đều phải đi qua eo biển. Một cuộc phong tỏa, dù chỉ trong thời gian ngắn, cũng sẽ khiến nguồn thu ngân sách quốc gia của họ sụt giảm nghiêm trọng. Điều này sẽ ảnh hưởng đến khả năng chi trả lương cho khu vực công, tài trợ cho các dự án cơ sở hạ tầng khổng lồ và duy trì các chương trình phúc lợi xã hội, vốn là nền tảng cho sự ổn định chính trị của các chế độ quân chủ này.
• Nỗ lực tìm “lối thoát hiểm”: Nhận thức được sự脆弱 này, Ả Rập Xê-út và UAE đã đầu tư hàng tỷ USD để xây dựng các đường ống dẫn dầu chiến lược (Petroline và ADCOP) nhằm tạo ra một “lối thoát hiểm” ra Biển Đỏ và Vịnh Oman. Tuy nhiên, như đã phân tích, tổng công suất của các tuyến đường này chỉ là một phần nhỏ so với lưu lượng đi qua Eo biển Hormuz. Hơn nữa, cuộc khủng hoảng Houthi gần đây ở Biển Đỏ lại cho thấy ngay cả các “lối thoát hiểm” này cũng không hoàn toàn an toàn. Do đó, các quốc gia vùng Vịnh vẫn bị “nhốt” trong cái bẫy địa lý của chính mình.

3. “Con tin” gián tiếp: Châu Âu và nền kinh tế toàn cầu

Mặc dù mức độ phụ thuộc trực tiếp vào dầu thô từ Eo biển Hormuz của châu Âu và Mỹ đã giảm đáng kể trong những năm gần đây, họ vẫn là những “con tin” gián tiếp nhưng chịu tác động nặng nề.

Châu Âu: Điểm yếu mang tên LNG

Sau khi nỗ lực “cai nghiện” khí đốt của Nga, châu Âu đã đặt cược lớn vào khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) nhập khẩu, và Qatar, nhà cung cấp hàng đầu thế giới, vận chuyển gần như toàn bộ sản lượng của mình qua Eo biển Hormuz. Một sự gián đoạn nguồn cung LNG từ Qatar sẽ ngay lập tức tạo ra một cuộc khủng hoảng năng lượng ở châu Âu, đặc biệt là vào mùa đông, đẩy giá khí đốt và giá điện lên cao, tái diễn kịch bản khủng hoảng năm 2022.

Nền kinh tế toàn cầu: Hiệu ứng domino của giá dầu

Trong một thế giới kết nối, không ai có thể miễn nhiễm trước một cú sốc giá dầu. Ngay cả khi một quốc gia không nhập khẩu dầu từ Eo biển Hormuz, họ vẫn phải mua dầu trên thị trường toàn cầu, nơi giá cả được quyết định bởi sự cân bằng cung-cầu tổng thể.

Một cuộc khủng hoảng tại Eo biển Hormuz sẽ ngay lập tức đẩy giá dầu Brent và WTI tăng vọt. Điều này sẽ tạo ra một làn sóng lạm phát toàn cầu, làm tăng chi phí sản xuất và vận chuyển cho mọi loại hàng hóa, từ thực phẩm đến điện tử. Sức mua của người tiêu dùng trên toàn thế giới sẽ giảm sút, các ngân hàng trung ương sẽ buộc phải tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát, và kết quả gần như chắc chắn sẽ là một cuộc suy thoái kinh tế toàn cầu. Mọi quốc gia, mọi doanh nghiệp, mọi hộ gia đình đều là “con tin” của sự ổn định giá dầu, và do đó, là “con tin” của Eo biển Hormuz.

4. “Con tin” của trách nhiệm: Vai trò của Hoa Kỳ

Hoa Kỳ, nhờ cuộc cách mạng dầu đá phiến, đã trở thành nhà sản xuất dầu lớn nhất thế giới và không còn phụ thuộc vào dầu mỏ Trung Đông. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là Mỹ đã thoát khỏi vai trò “con tin”. Washington là “con tin” của chính vai trò và trách nhiệm lịch sử của mình: người bảo vệ tự do hàng hải và sự ổn định của trật tự kinh tế toàn cầu.

• Học thuyết Carter: Kể từ thời Tổng thống Jimmy Carter, chính sách của Mỹ đã luôn khẳng định rằng bất kỳ nỗ lực nào nhằm kiểm soát Vịnh Ba Tư và Eo biển Hormuz sẽ bị coi là một cuộc tấn công vào lợi ích sống còn của Hoa Kỳ và sẽ bị đáp trả bằng mọi biện pháp cần thiết, kể cả quân sự.
• Cái giá của vai trò “cảnh sát toàn cầu”: Một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng tại Eo biển Hormuz sẽ buộc Mỹ phải can thiệp quân sự để bảo vệ các đồng minh và duy trì dòng chảy năng lượng. Một cuộc can thiệp như vậy sẽ vô cùng tốn kém về mặt tài chính, chính trị và cả sinh mạng. Hạm đội 5 của Hải quân Hoa Kỳ, đóng tại Bahrain, luôn ở trong tình trạng báo động cao. Do đó, Mỹ là “con tin” của chính sách đối ngoại và các cam kết an ninh của mình. Sự ổn định của các đồng minh châu Á và châu Âu, cũng như sự ổn định của nền kinh tế toàn cầu, vẫn là lợi ích cốt lõi của Mỹ.

Kết luận

Bản đồ rủi ro từ Eo biển Hormuz cho thấy một sự thật đáng lo ngại: trong một thế giới toàn cầu hóa, gần như mọi quốc gia lớn đều là “con tin” của dòng chảy năng lượng, dù là trực tiếp hay gián tiếp.

• Các cường quốc châu Á là những con tin trực tiếp và dễ bị tổn thương nhất, với nền kinh tế có thể sụp đổ nếu nguồn cung bị cắt đứt.
• Các nhà sản xuất vùng Vịnh là những con tin trớ trêu, bị “nhốt” bởi chính địa lý của mình.
• Châu Âu và phần còn lại của thế giới là những con tin gián tiếp, bị ảnh hưởng bởi hiệu ứng domino của giá năng lượng và lạm phát toàn cầu.
• Hoa Kỳ là con tin của vai trò và trách nhiệm cường quốc của mình.

Sự phụ thuộc tập thể này vào một dải nước hẹp, nằm trong tầm ảnh hưởng của một trong những khu vực bất ổn nhất thế giới, là một trong những điểm yếu mang tính cấu trúc lớn nhất của nền kinh tế toàn cầu thế kỷ 21. Nó nhấn mạnh sự cấp thiết của việc đa dạng hóa nguồn cung, phát triển các tuyến đường thay thế, và quan trọng hơn cả, thúc đẩy các giải pháp ngoại giao để đảm bảo rằng “yết hầu” của thế giới sẽ không bao giờ bị bóp nghẹt.

(Bài viết Phân tích Thị trường)

Căng thẳng tại Trung Đông luôn là yếu tố khiến thị trường năng lượng toàn cầu “nín thở”, và lời đe dọa phong tỏa Eo biển Hormuz từ Iran chính là tâm điểm của mọi sự chú ý. Tuy nhiên, đằng sau những tuyên bố cứng rắn, liệu Tehran có thực sự hành động? Bài phân tích này sẽ đi sâu vào cán cân lợi ích và tổn thất để làm rõ ý đồ thực sự của Iran và kịch bản nào là khả thi nhất cho thị trường dầu mỏ.

Tại sao lời đe dọa đóng cửa Hormuz là “lá bài tẩy” của Iran?

Lời đe dọa phong tỏa Eo biển Hormuz không phải là một tuyên bố mới, mà là một công cụ răn đe chiến lược đã được Iran sử dụng rất hiệu quả trong bàn cờ địa-chính trị. Mục đích chính không phải để thực thi ngay lập tức, mà là để:

• Gây áp lực lên giá dầu: Mỗi khi căng thẳng gia tăng, lời đe dọa này đủ sức đẩy giá dầu thô biến động mạnh. Đây là cách Iran nhắc nhở thế giới về quyền lực của mình đối với an ninh năng lượng toàn cầu và cái giá phải trả nếu các lệnh trừng phạt bị siết chặt hơn.
• Tạo lá chắn răn đe quân sự: Gửi một thông điệp rõ ràng đến Mỹ và các đối thủ trong khu vực: bất kỳ cuộc tấn công nào vào lãnh thổ hoặc các cơ sở hạt nhân của Iran đều sẽ dẫn đến một cuộc khủng hoảng nguồn cung dầu mỏ, gây bất ổn cho toàn bộ nền kinh tế thế giới.

Kịch bản Phong tỏa Toàn diện: Tại sao là hành động ‘Tự sát Kinh tế’?

Một cuộc phong tỏa hoàn toàn và kéo dài Eo biển Hormuz được các nhà phân tích đánh giá là kịch bản khó xảy ra nhất. Rào cản không chỉ đến từ bên ngoài mà còn từ chính những vấn đề sống còn của Tehran.

• Tự bóp nghẹt nền kinh tế: Đây là rào cản lớn nhất. Iran cũng phụ thuộc vào Hormuz để xuất khẩu dầu (dù bị hạn chế) và nhập khẩu các mặt hàng thiết yếu như lương thực, thuốc men. Đóng cửa Hormuz đồng nghĩa với việc tự cô lập và hủy hoại nền kinh tế vốn đã kiệt quệ vì cấm vận.
• Chắc chắn kích hoạt can thiệp quân sự: Phong tỏa Hormuz sẽ vượt qua mọi “lằn ranh đỏ”, bị coi là hành vi gây chiến và đe dọa trực tiếp đến an ninh toàn cầu. Liên minh do Mỹ dẫn đầu gần như chắc chắn sẽ đáp trả quân sự quy mô lớn để tái lập tự do hàng hải. Trong một cuộc chiến quy ước, Iran không có khả năng chiến thắng.
• Mất sự ủng hộ từ đồng minh: Ngay cả các đối tác quan trọng như Trung Quốc (khách hàng mua dầu lớn nhất) và Nga cũng sẽ phản đối kịch liệt. Lợi ích kinh tế của họ gắn liền với dòng chảy thương mại tự do qua Hormuz. Một hành động cực đoan như vậy sẽ khiến Iran bị cô lập hoàn toàn trên trường quốc tế.

Chiến lược Thực tế nhất: Gây gián đoạn và đẩy rủi ro thị trường

Thay vì một cuộc phong tỏa tổng lực đầy rủi ro, chiến lược khả thi và đã từng được Iran áp dụng là các hành động gây gián đoạn bất đối xứng. Đây mới chính là mối đe dọa thực sự đối với thị trường xăng dầu.

• Bắt giữ tàu chở dầu có chọn lọc: Hải quân Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) có thể bắt giữ một vài tàu chở dầu của các quốc gia cụ thể để gửi thông điệp chính trị mà không gây ra phản ứng quân sự tổng lực.
• Quấy rối bằng tàu cao tốc và UAV: Sử dụng các đội tàu nhỏ, tốc độ cao hoặc máy bay không người lái (UAV) để áp sát các tàu thương mại, tạo ra không khí căng thẳng, làm gián đoạn lịch trình và gây lo sợ cho các thủy thủ đoàn.
• Tấn công gián tiếp vào chi phí vận tải: Những hành động trên ngay lập tức khiến các công ty bảo hiểm tăng vọt phí bảo hiểm rủi ro chiến tranh đối với các tàu đi qua khu vực. Điều này làm tăng chi phí vận chuyển dầu một cách hiệu quả, tác động trực tiếp lên giá cuối cùng mà không cần một viên đạn nào được bắn ra.

Kết luận: Rủi ro thực sự nằm ở đâu?

Kịch bản Iran “đóng cửa” hoàn toàn Eo biển Hormuz là rất khó xảy ra do tính chất tự hủy diệt của nó. Tuy nhiên, thị trường năng lượng và các nhà hoạch định chính sách phải luôn chuẩn bị cho các hành động gây gián đoạn có tính toán và giới hạn từ Tehran.

Những cuộc “quấy rối” bất đối xứng mới chính là công cụ nguy hiểm nhất, bởi chúng vừa đủ để đẩy rủi ro địa chính trị và giá dầu lên cao, vừa đủ tinh vi để tránh một cuộc đối đầu quân sự toàn diện. Đây chính là trạng thái “bất ổn có kiểm soát” mà Iran muốn duy trì như một phần trong chiến lược của mình.

Eo biển Hormuz không chỉ là một dải biển hẹp trên bản đồ thế giới. Nó là một “điểm nghẽn chiến lược” (strategic chokepoint), một “bàn cờ” phức tạp nơi các nước đi về năng lượng, kinh tế và quân sự của các cường quốc được quyết định. Mọi biến động tại đây đều có khả năng định hình lại trật tự kinh tế và an ninh năng lượng toàn cầu. Để hiểu được tại sao khu vực này luôn là tâm điểm của căng thẳng, cần một phân tích đa chiều về các yếu tố cấu thành nên quyền lực và rủi ro tại đây.

1. Tầm Quan Trọng Không Thể Thay Thế: Hormuz Là “Mạch Máu” Của Kinh Tế Toàn Cầu

Tầm quan trọng của Eo biển Hormuz không phải là một khái niệm trừu tượng, nó được định lượng bằng những con số không thể bỏ qua, khẳng định vai trò là mạch máu không thể thiếu của nền kinh tế hiện đại.

Những Con Số Biết Nói: Dòng Chảy Dầu Mỏ và LNG

Theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Hoa Kỳ (EIA), các con số nói lên tất cả:

• Dầu Thô: Khoảng 21 triệu thùng dầu mỗi ngày được vận chuyển qua Hormuz. Con số này tương đương 20% tổng lượng tiêu thụ dầu của thế giới và khoảng 1/3 tổng lượng dầu vận chuyển bằng đường biển.
• Khí Tự Nhiên Hóa Lỏng (LNG): Hơn 20% lượng LNG toàn cầu, chủ yếu từ nhà sản xuất khổng lồ Qatar, phải đi qua eo biển này.

Sự gián đoạn dòng chảy này dù chỉ trong một thời gian ngắn cũng sẽ ngay lập tức gây ra một cú sốc cung, đẩy giá dầu và giá khí đốt lên những mức không thể lường trước.

Mạng Lưới Phụ Thuộc: Bản Đồ An Ninh Năng Lượng Thế Giới

Sự phụ thuộc vào Hormuz tạo ra một mạng lưới脆弱性 (vulnerability) chằng chịt:

• Bên Mua (Người Tiêu Thụ): Các nền kinh tế công nghiệp hàng đầu châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ là những con tin lớn nhất. Mô hình sản xuất và sự ổn định xã hội của họ phụ thuộc trực tiếp vào nguồn cung ổn định từ Hormuz.
• Bên Bán (Người Sản Xuất): Các thành viên chủ chốt của OPEC+ tại Vịnh Ba Tư như Ả Rập Xê Út, UAE, Kuwait, Iraq bị “mắc kẹt”. Dù sở hữu trữ lượng khổng lồ, họ không thể đưa sản phẩm ra thị trường nếu Hormuz bị đóng. Các đường ống trên đất liền chỉ là giải pháp thay thế với công suất rất hạn chế.

2. Iran – “Người Gác Cổng” Với Quyền Lực Tuyệt Đối?

Vai trò của Iran là yếu tố trung tâm định hình nên toàn bộ tính chất địa-chính trị của Hormuz. Quyền lực của Tehran đến từ sự kết hợp giữa địa lý và chiến lược quân sự.

Lợi Thế Địa Lý và Năng Lực Quân Sự Bất Đối Xứng

• Kiểm Soát Địa Lý: Với đường bờ biển dài và các hòn đảo chiến lược (như Abu Musa, Greater và Lesser Tunbs), Iran có thể giám sát và triển khai lực lượng ra eo biển trong chớp mắt.
• Chiến Tranh Bất Đối Xứng: Hiểu rằng không thể đối đầu trực diện với Hải quân Mỹ, Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) đã phát triển học thuyết chiến tranh bất đối xứng. Họ sở hữu hàng trăm tàu tuần tra cao tốc, tên lửa chống hạm, máy bay không người lái (UAV) và thủy lôi. Mục tiêu không phải là chiến thắng trong một trận hải chiến, mà là gây ra thiệt hại, tạo ra sự hỗn loạn và làm cho việc đi lại qua eo biển trở nên quá rủi ro và tốn kém.

“Lá Bài” Hormuz: Đòn Bẩy Địa Chính Trị và Giới Hạn Của Nó

Lời đe dọa phong tỏa Hormuz là đòn bẩy địa chính trị mạnh nhất của Iran. Tuy nhiên, quyền lực này có giới hạn:

• Lợi Ích: Dùng để răn đe các hành động quân sự, gây áp lực trong đàm phán và đáp trả các lệnh trừng phạt kinh tế.
• Giới Hạn: Một cuộc phong tỏa toàn diện là hành động “tự sát kinh tế”, làm tê liệt chính Iran. Do đó, lời đe dọa này chủ yếu mang tính biểu tượng và chỉ được thực thi ở mức độ hạn chế.

3. Kịch Bản Xung Đột Tại Hormuz: Từ Răn Đe Đến Chiến Tranh

Phân tích các kịch bản có thể xảy ra giúp lượng hóa các rủi ro mà thị trường phải đối mặt.

Kịch Bản 1: Phong Tỏa Toàn Diện – Thảm Họa Kinh Tế Toàn Cầu

Đây là kịch bản ít khả năng nhất nhưng có hậu quả tàn khốc nhất. Nó sẽ ngay lập tức kích hoạt một cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu và một phản ứng quân sự quy mô lớn do Mỹ dẫn đầu. Giá dầu có thể tăng gấp nhiều lần, đẩy thế giới vào suy thoái sâu.

Kịch Bản 2 (Thực Tế Hơn): Gây Gián Đoạn Cục Bộ và “Chiến Tranh Vùng Xám”

Đây là chiến lược ưa thích và đã được Iran sử dụng. Các hành động trong “vùng xám” bao gồm:

• Bắt giữ có chọn lọc: Tạm giữ tàu chở dầu của một quốc gia cụ thể để gửi thông điệp chính trị.
• Quấy rối và đe dọa: Sử dụng tàu cao tốc, UAV để áp sát, gây khó dễ cho tàu thương mại.
• Tấn công gián tiếp: Sử dụng các lực lượng ủy nhiệm trong khu vực để tấn công vào các cơ sở hạ tầng dầu mỏ hoặc tàu bè.

Những hành động này đủ sức làm thị trường chao đảo, đẩy phí bảo hiểm và giá dầu tăng vọt trong ngắn hạn mà không vượt qua “lằn ranh đỏ” gây ra chiến tranh toàn diện.

4. Tác Động Chuỗi và Kết Luận Về Tương Lai

Tóm lại, Eo biển Hormuz là một mô hình thu nhỏ của sự phụ thuộc và xung đột trong thế giới toàn cầu hóa. Nó không phải là vấn đề của riêng Iran hay Mỹ, mà là của tất cả các quốc gia.

Sự ổn định mong manh tại đây được duy trì bởi một trạng thái “cân bằng quyền lực” phức tạp. Bất kỳ sự tính toán sai lầm nào từ bất kỳ bên nào cũng có thể phá vỡ trạng thái cân bằng này. Do đó, việc theo dõi các diễn biến chính trị tại Trung Đông, các động thái quân sự của Iran và các cuộc đàm phán ngoại giao không chỉ là công việc của các nhà chính trị, mà còn là một yêu cầu bắt buộc đối với bất kỳ ai hoạt động trong lĩnh vực năng lượng, tài chính và logistics.

Tương lai của an ninh năng lượng toàn cầu và sự ổn định của kinh tế thế giới sẽ tiếp tục gắn chặt với tương lai của dải biển hẹp nhưng đầy quyền lực này. Hormuz sẽ mãi là một biến số quan trọng trên “bàn cờ” địa-chính trị thế giới.

Trên bản đồ năng lượng và địa chính trị toàn cầu, có những điểm nhỏ bé về mặt địa lý nhưng lại nắm giữ quyền lực to lớn, có khả năng định đoạt sự ổn định của cả nền kinh tế thế giới. Eo biển Hormuz, dải nước hẹp nối Vịnh Ba Tư với Vịnh Oman và Biển Ả Rập, chính là điểm nghẽn hàng hải quan trọng bậc nhất hành tinh. Với chiều rộng chỉ khoảng 39 km ở điểm hẹp nhất, “yết hầu” này là con đường vận chuyển duy nhất của gần một phần năm lượng dầu mỏ tiêu thụ toàn cầu và khoảng một phần ba lượng khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) được giao dịch bằng đường biển.

Mỗi ngày, hàng chục siêu tàu chở dầu đi qua đây, mang theo nguồn năng lượng sống còn cho các nền kinh tế từ châu Á, châu Âu đến Bắc Mỹ. Bất kỳ sự gián đoạn nào tại Eo biển Hormuz, dù là nhỏ nhất, cũng có thể ngay lập tức gây ra một cú sốc cung, đẩy giá dầu thế giới tăng vọt, châm ngòi cho một cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu.

Tuy nhiên, tầm quan trọng của Eo biển Hormuz không chỉ nằm ở những con số thống kê. Vị trí địa lý độc đáo của nó đã đặt toàn bộ tuyến đường huyết mạch này vào trong tầm ảnh hưởng chiến lược trực tiếp của một quốc gia: Cộng hòa Hồi giáo Iran. Bài viết này sẽ phân tích sâu về vai trò không thể thay thế của Eo biển Hormuz đối với an ninh năng lượng toàn cầu và làm rõ vai trò chiến lược của Iran, quốc gia nắm giữ “công tắc” có thể bật hoặc tắt dòng chảy năng lượng của cả thế giới.

1. Tại Sao Eo Biển Hormuz Là “Yết Hầu” Không Thể Thay Thế?

Tầm quan trọng chiến lược của Eo biển Hormuz được quyết định bởi hai yếu tố không thể thay đổi: những con số khổng lồ về lưu lượng vận chuyển và vị trí địa lý độc đạo.

Những con số biết nói

Theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Hoa Kỳ (EIA), mỗi ngày có khoảng 21 triệu thùng dầu thô và các sản phẩm dầu mỏ đi qua Eo biển Hormuz. Con số này tương đương với khoảng 21% tổng lượng tiêu thụ dầu mỏ của thế giới. Các nhà sản xuất lớn nhất của OPEC như Ả Rập Xê-út, Iran, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), Kuwait và Iraq đều phụ thuộc gần như hoàn toàn vào tuyến đường này để đưa sản phẩm của mình ra thị trường.

Không chỉ dầu mỏ, Eo biển Hormuz còn là tuyến đường vận chuyển LNG quan trọng nhất thế giới. Qatar, một trong những nhà xuất khẩu LNG hàng đầu, vận chuyển gần như toàn bộ sản lượng của mình qua đây.

Các khách hàng lớn nhất của nguồn năng lượng này là các quốc gia châu Á đang phát triển nhanh chóng như Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản và Hàn Quốc. Nền kinh tế của họ phụ thuộc chặt chẽ vào dòng chảy ổn định qua Eo biển Hormuz. Một sự gián đoạn sẽ ngay lập tức ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất công nghiệp và đời sống của hàng tỷ người.

Vị trí địa lý độc đạo

Không có một tuyến đường thay thế khả thi nào cho Eo biển Hormuz trong ngắn và trung hạn. Mặc dù Ả Rập Xê-út và UAE đã xây dựng các đường ống dẫn dầu để vận chuyển một phần sản lượng ra Biển Đỏ hoặc Vịnh Oman, công suất của chúng là rất hạn chế và không thể nào bù đắp được lưu lượng khổng lồ đi qua eo biển này.

Phần lớn các cảng xuất khẩu dầu lớn nhất của khu vực đều nằm sâu trong Vịnh Ba Tư. Do đó, việc vận chuyển bằng đường biển qua Eo biển Hormuz vẫn là phương thức hiệu quả và kinh tế nhất. Chính sự độc đạo này đã biến eo biển thành một “điểm nghẽn” (chokepoint) địa chính trị, nơi sự ổn định của cả một khu vực và nền kinh tế toàn cầu bị đặt vào thế rủi ro.

2. Vai Trò Chiến Lược Của Iran: Người Gác Cổng Của Dòng Chảy Năng Lượng

Vị trí địa lý đã ban cho Iran một vai trò chiến lược không quốc gia nào có được: “người gác cổng” của Eo biển Hormuz. Bờ biển phía bắc của eo biển hoàn toàn nằm trong lãnh thổ Iran, và các đảo chiến lược như Abu Musa, Greater và Lesser Tunbs cũng nằm dưới sự kiểm soát của nước này. Điều này mang lại cho Tehran những lợi thế quân sự và địa chính trị to lớn.

Kiểm soát bằng địa lý và quân sự

Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) có một hạm đội lớn gồm các tàu tấn công nhanh, tàu ngầm mini và các bệ phóng tên lửa chống hạm di động được bố trí dọc bờ biển. Trong một kịch bản xung đột, Iran có khả năng sử dụng các loại vũ khí này để tấn công tàu bè, rải thủy lôi hoặc phong tỏa một phần eo biển.

Mặc dù một cuộc phong tỏa toàn diện và kéo dài là rất khó thực hiện do sự hiện diện của Hạm đội 5 Hải quân Hoa Kỳ trong khu vực, nhưng chỉ cần những hành động gây rối, tấn công có giới hạn hoặc thậm chí là những lời đe dọa đóng cửa Eo biển Hormuz cũng đủ để tạo ra sự hỗn loạn trên thị trường. Phí bảo hiểm cho các tàu chở dầu sẽ tăng vọt, các công ty vận tải có thể từ chối đi vào khu vực, và thị trường tài chính sẽ phản ứng ngay lập tức bằng việc đẩy giá dầu lên cao.

“Con bài mặc cả” trong các cuộc đàm phán

Trong nhiều thập kỷ, Iran đã nhận thức rõ và sử dụng vai trò chiến lược của mình tại Eo biển Hormuz như một “con bài mặc cả” quan trọng trong các cuộc đối đầu với Hoa Kỳ và các cường quốc khác. Khi phải đối mặt với các lệnh trừng phạt kinh tế hoặc áp lực quân sự, các quan chức Iran thường xuyên đưa ra những tuyên bố cứng rắn, ám chỉ khả năng đóng cửa eo biển.

Đây không chỉ là những lời đe dọa suông. Nó là một phần của học thuyết quân sự “phòng thủ bất đối xứng” của Iran. Không thể đối đầu trực diện với sức mạnh quân sự của Mỹ, Iran sử dụng khả năng gây gián đoạn tại Eo biển Hormuz như một công cụ răn đe, một cách để cho thấy rằng bất kỳ cuộc tấn công nào vào Iran cũng sẽ phải trả một cái giá kinh tế cực kỳ đắt đỏ cho cả thế giới.

3. Các Kịch Bản Xung Đột và Tác Động Đến Giá Dầu Thế Giới

Bất kỳ sự leo thang căng thẳng nào xung quanh Eo biển Hormuz đều có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng.

• Kịch bản 1: Căng thẳng gia tăng và các vụ việc nhỏ lẻ: Đây là kịch bản thường xuyên xảy ra, bao gồm việc bắt giữ tàu chở dầu, các cuộc chạm trán giữa tàu của IRGC và hải quân phương Tây. Mỗi sự việc như vậy đều ngay lập tức cộng thêm vài USD vào giá mỗi thùng dầu do “phí bảo hiểm rủi ro”.
• Kịch bản 2: Phong tỏa có giới hạn hoặc rải thủy lôi: Nếu Iran quyết định thực hiện các hành động quân sự ở quy mô lớn hơn, như rải thủy lôi ở các tuyến đường hàng hải chính, tác động sẽ vô cùng nghiêm trọng. Dòng chảy dầu có thể bị gián đoạn trong nhiều tuần, thậm chí hàng tháng, trong khi các lực lượng hải quân quốc tế tiến hành rà phá. Trong kịch bản này, giá dầu thế giới có thể dễ dàng tăng vọt 20-30%, thậm chí cao hơn, tùy thuộc vào mức độ gián đoạn.
• Kịch bản 3: Xung đột quân sự toàn diện: Đây là kịch bản tồi tệ nhất. Một cuộc chiến tranh trong khu vực sẽ không chỉ đóng cửa hoàn toàn Eo biển Hormuz mà còn có thể phá hủy các cơ sở hạ tầng sản xuất và xuất khẩu dầu mỏ quan trọng. Tác động lên nền kinh tế toàn cầu sẽ là thảm khốc, có thể đẩy thế giới vào một cuộc suy thoái sâu sắc, tương tự hoặc tồi tệ hơn các cuộc khủng hoảng dầu mỏ trong quá khứ.

4. Phản Ứng Quốc Tế và Sự Cân Bằng Mong Manh

Vì tầm quan trọng sống còn của Eo biển Hormuz, cộng đồng quốc tế, đặc biệt là Hoa Kỳ, luôn duy trì sự hiện diện quân sự mạnh mẽ trong khu vực. Hạm đội 5 của Hải quân Hoa Kỳ, đóng tại Bahrain, có nhiệm vụ chính là đảm bảo tự do hàng hải và ngăn chặn bất kỳ nỗ lực nào nhằm đóng cửa eo biển.

Tuy nhiên, sự hiện diện này cũng chính là nguồn gốc của căng thẳng. Các cuộc đối đầu giữa lực lượng Mỹ và Iran thường xuyên xảy ra, tạo ra một sự cân bằng mong manh. Các quốc gia khác như Trung Quốc, Nhật Bản, và các nước châu Âu cũng có lợi ích sống còn trong việc duy trì sự ổn định tại đây và thường xuyên kêu gọi các bên kiềm chế.

Kết luận

Eo biển Hormuz không chỉ là một dải nước hẹp trên bản đồ, mà là một trong những “yết hầu” địa chính trị quan trọng nhất của thế kỷ 21. Nó là nơi sự ổn định của nền kinh tế toàn cầu, an ninh năng lượng của các cường quốc và các toan tính chiến lược của khu vực hội tụ và va chạm.

Vai trò chiến lược của Iran với tư cách là “người gác cổng” đã mang lại cho họ một công cụ răn đe mạnh mẽ, nhưng cũng đặt họ vào trung tâm của những cuộc đối đầu căng thẳng. Bất kỳ một tính toán sai lầm nào từ bất kỳ bên nào cũng có thể châm ngòi cho một cuộc khủng hoảng có sức tàn phá ghê gớm. Đối với thế giới, việc đảm bảo dòng chảy tự do và an toàn qua Eo biển Hormuz không chỉ là một vấn đề kinh tế, mà là một yêu cầu cấp thiết để duy trì hòa bình và ổn định toàn cầu.